با وجود اینکه یک سوم تجارت جهانی از طریق تهاتر است، جریان غربگرا به تحقیر این سازوکار تجاری در دولت سیزدهم پرداخته است
حمله منتقدان دولت به اصول تجارت جهانی
رئیس‌جمهور کشورمان در سفر به قاره آفریقا و حضور در سه کشور اوگاندا، کنیا و زیمبابوه، توانست در حوزه اقتصادی و به‌خصوص امنیت غذایی کشور، دستاوردهای خوبی داشته باشد؛ یکی از این دستاوردها تهاتر کالا با قاره سیاه است. کشورهای آفریقایی در حال توسعه هستند و می‌خواهند در حوزه‌های مرتبط با صنعت و تولید حرفی برای گفتن داشته باشند و حداقل اینکه نیاز خود را تأمین کنند. طی سال‌های گذشته کشورهای اروپایی و امریکایی به دنبال چپاول کشورهای آفریقایی بودند و سراغ طلا و الماس آنها رفتند. گفته می‌شود حدود ۸۰ درصد الماس و ۷۰ درصد طلای دنیا در این قاره قرار دارد. بر اساس مذاکراتی که رئیس‌جمهور کشورمان طی سه روز با کشورهای آفریقایی داشت، قرار شد که ایران کالاهای صنعتی (تراکتور، وانت و سایر خودروهای کار) به کنیا صادر و حتی خط مونتاژ در مومباسا ایجاد کند، در مقابل بنا شد که ایران در راستای امنیت غذایی و جلوگیری از هر گونه افزایش قیمت کالاهای اساسی، محصولات مورد نیاز خود را دریافت کند. یکی از چالش‌هایی که دولت گذشته داشت و به‌شدت به سبد خانوارها فشار وارد کرد، افزایش قیمت کالاهای اساسی و به‌خصوص گوشت قرمز بود. قیمت‌ها به نحوی در بازار افزایش پیدا کرد که گوشت قرمز از سبد خیلی از خانوارها حذف شد. حال دولت رئیسی برای جلوگیری از هر گونه بحران و افزایش توزیع کالاهای اساسی تصمیم گرفته که با ایجاد خط منظم کشتیرانی به قاره آفریقا، کالاهای اساسی مورد نیاز کشور را وارد کند، تا ضمن کنترل قیمت‌ها، توزیع محصولات پروتئینی افزایش پیدا کند و مهم‌تر آنکه در بسترسازی‌های صورت گرفته، قرار شد کشت فراسرزمینی در قاره آفریقا با جدیت بیشتری دنبال شود تا بتوان امنیت غذایی کشور را بی‌کم و کاست، تأمین کرد. از آنجا که دولت سیزدهم مقوله «تهاتر» را از ابتدای فعالیت خود در دستور کار قرار داده و در این میان توانسته در صادرات غیرنفتی به رکوردهای قابل توجهی دست پیدا کند، برخی‌ها می‌خواهند فرصت پیش آمده را به سُخره بگیرند و شرایطی را فراهم کنند تا دولت نسبت به موضع خود عقب‌نشینی کند. به نظر می‌رسد این افراد نسبت به آینده هیچ نگاهی ندارند و تصور می‌کنند که امنیت غذایی کشور یک شعار و شوخی است. تمام کشورها دنبال آن هستند تا با بحران آبی که برای سال‌های آینده پیش‌بینی شده، امنیت غذایی کشور خود را تضمین کنند و از همین رو سراغ کشورهایی می‌روند که در بحث حاصلخیزی، منابع آب و... وضعیت خوبی دارند. چین و ترکیه از آن کشورهایی هستند که برای حضور در بازار قاره آفریقا تلاش کردند و همواره به دنبال آن هستند که حجم سرمایه‌گذاری خود را در کشورهای آفریقایی افزون کنند تا در راستای آن بتوانند امنیت غذایی کشورشان را تضمین کنند. حال که برای ایران فرش قرمز پهن شده است و تجار ایرانی به قاره آفریقا دعوت شده‌اند، برخی‌ها به دنبال آن هستند که موفقیت کسب‌شده را زیرسؤال ببرند.
شرایط بردـ برد
علیرضا پیمان‌پاک، قائم‌مقام وزیر جهادکشاورزی درباره اینکه آیا تهاتر کالا، تنها در ایران انجام می‌شود، به «ایران اقتصادی» گفت: به هیچ عنوان این‌گونه نیست که فقط ایران به سمت تهاتر رفته باشد و بقیه کشورها این روش از تجارت را قبول نداشته باشند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، حدود یک سوم(30 درصد) تجارت جهانی از طریق شیوه‌های مختلف تهاتر است.
وی با تأکید بر اینکه تهاتر ارتباطی با تحریم ایران ندارد و یک شیوه از تجارت است، همانند رمز‌ارز که یک روش برای مبادله کالا شده است، ادامه داد: در کشورهای آفریقایی، ترکیه، چین، هند و پاکستان و خیلی دیگر از کشورها تجارت کالا در قالب تهاتر انجام می‌شود. در حقیقت این کشورها کالایی دارند و بدون آنکه بخواهند بازاریابی کنند، می‌توانند در قبال گرفتن کالایی، محصول و کالای خود را صادر کنند.
قائم‌مقام وزیر جهادکشاورزی گفت: تهاتر، فرصت برد- برد برای دو کشور است و لذا خیلی از کشورها به خصوص آنهایی که تولید دارند به این سمت حرکت می‌کنند. تهاتر نه‌تنها زمینه‌ساز کم کردن هزینه‌های نقل و انتقال مالی است، بلکه صادر‌کننده خود بازاریاب کالاهای ما در بازارهای دنیا می‌شود.
فرصتی برای مدیریت منابع ارزی
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق نیز با بیان اینکه قاره آفریقا مزیت‌های بسیاری برای تهاتر کالا با ایران دارد که باید از آن به عنوان یک فرصت استفاده کرد، گفت: کشورها در تولید کالایی توانایی بیشتری دارند و می‌توانند از تهاتر برای تأمین کالای مورد نیاز خود استفاده کنند.
یحیی آل اسحاق با بیان اینکه تهاتر یکی از راه‌های رایج تجارت در دنیا است، اظهار کرد: این روند بسیار خوب است؛ زیرا به جای تبدیل کالا به ارز و تبدیل همان ارز به کالای مورد نیاز، محصولات مورد نیاز دو کشور تهاتر و تأمین می‌شود.
وی افزود: دو کشور به کالایی نیاز دارند و می‌توانند به صورت مکمل با یکدیگر مبادله کنند، به همین دلیل تهاتر روند درست یک تجارت مناسب محسوب می‌شود.
این فعال اقتصادی تأکید کرد: تهاتر کالاها، تسهیل‌گری در تبادل نیاز دو کشور است که در دنیا سیستم رایجی است و دو کشور با داشتن مزیت تولیدی نیاز یکدیگر را مرتفع می‌کنند.
آل اسحاق با بیان اینکه تأمین کالای مورد نیاز کشور با محصولات مازاد تولیدی به اقتصاد کشور کمک می‌کند، تصریح کرد: تهاتر در همه جهان یک مزیت تجاری است و با تبادل مزیت‌های کشورها می‌توانیم توسعه مبادلات را رقم بزنیم.
وی با تأکید بر اینکه قاره آفریقا از مزیت‌های بسیاری برای تهاتر با ایران بهره‌مند است که باید از این فرصت استفاده کرد، گفت: ارزهای موجود در کشور برای خرید و واردات کالاهای مورد نیاز هزینه می‌شود که می‌توان به جای پرداخت نقدی از تبادل کالایی برای تأمین نیازها بهره برد.
عضو اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد: کالای اساسی مورد نیاز کشور باید از طریق واردات تأمین شود که با توافقات انجام شده با کشورهای آفریقایی، محصولی را به آنها می‌فروشیم و به جای آن مواد اولیه وارد می‌کنیم که این روند برای چرخه اقتصادی کشور بسیار سودمند است.
آل اسحاق با اشاره به تحریم‌ها، تأکید کرد: تأمین ارز و ورود آن به کشور به‌سختی انجام می‌شود که به جای هزینه آن برای واردات کالاهای اساسی می‌توانیم از مسیر تهاتر به خواسته‌های خود دست یابیم.
پیشگامی بزرگان اقتصاد جهان
کارشناسان عنوان می‌کنند که اگر دولت گذشته تجارت را به شیوه تهاتر دنبال می‌کرده رقم چشمگیری نبوده، اما در تمام دولت‌ها موضوع تهاتر کالا وجود داشته است. در دولت سیزدهم این نوع تجارت افزایشی بوده و اتفاق خوبی است. هر روش تجارت، ظرفیتی دارد. تهاتر کالا هم یک ظرفیتی دارد و باید سعی کنیم برای توسعه صادرات از حداکثر ظرفیت کشور در بخش تهاتر بهره ببریم. بدین سبب به فعالان اقتصادی توصیه شده که برای تسهیل تجارت به این سمت حرکت کنند. اگر تجار این شیوه از تجارت را پیگیری کنند، ضمن آنکه اقتصادی است، به‌طور قطع می‌توان صادرات کالا را افزایش داد.
اعلام شده است که بیش از ۳۰ درصد معاملات تجاری دنیا به شیوه تهاتر انجام می‌شود و ممکن است این آمار حتی به ۴۰ درصد هم برسد. البته این شیوه را اولین بار انگلیسی‌ها در سال ۱۹۳۴ به کار گرفتند، البته در همان دوره آلمان بعد از جنگ دوم جهانی از این شیوه در مبادلات تجاری خود استفاده کرد و در حال حاضر ۷۰۰ هزار شرکت بخشی از محصول خود را تهاتر می‌کنند، در سال ۱۹۹۴ ترکیه هم به دلیل مشکلات اقتصادی تهاتر را در دستور کار خود قرار داد. تهاتر به سه شیوه تهاتر خرده‌فروشی، تهاتر بین‌سازمانی و تهاتر بین‌المللی، قابل اجراست. همچنین تهاتر می‌تواند باعث افزایش فروش کالا، کاهش هزینه تبلیغات و بازاریابی و نگه‌داشت پول در بنگاه‌های اقتصادی شود. کارشناسان تأکید کردند، تهاتر بهترین شیوه مبادلات در تجارت بین‌المللی در زمان تحریم است که تسهیل‌گر تجارت است و بین دو کشور، دو شرکت و چند شرکت در فضای بین‌المللی انجام می‌شود.