بحران صندوق‌های بازنشستگی میراث به‌جا مانده از دولت‌های گذشته
در چهار دهه گذشته، صندوق‌های بازنشستگی به دلیل جابه‌جایی منابع و نابرابری گسترده در توزیع آن، به قلک دولت‌های قبلی تبدیل شده بودند
راهکارهای پایداری منابع صندوق‌های بازنشستگی برای پایداری منابع صندوق‌های بازنشستگی باید میزان ورودی به بازار کار افزایش پیدا کند؛ بنگاه‌داری و سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها شفاف شده و برنامه‌ریزی بلندمدت برای رویکرد صندوق‌ها تدوین و صندوق‌ها از ثبات مدیریتی برخوردار شوند
صندوق‌های بازنشستگی در باتلاق ناترازی در حال غرق شدن هستند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که ردپای دولت‌های گذشته در آن نمود عینی دارد. در این دولت‌ها، جابه‌جایی منابع و نابرابری گسترده در توزیع آن، سیاستگذاران را وادار کرده است که میزان مطالبات صندوق‌های بازنشستگی از جمله تأمین اجتماعی را پرداخت نکنند.
این امر باعث شده صندوق‌های بازنشستگی که زمانی برچسب بین‌النسلی به آنها الصاق شده بود، حالا به دولت وابسته شوند. در حالی‌که همین دولت‌های گذشته بودند که با مدیریت نامناسب، آنها را تبدیل به قلک خود کرده بودند و در این سال‌ها شیره آنها را مکیدند.
بنابر گفته نعمت‌الله ترکی، مدیرعامل بازنشستگی کشور، بیش از ۹۲ درصد منابع این صندوق را دولت تأمین می‌کند و این مسأله به یک رویه تبدیل شده است.
براساس گفته میرهاشم موسوی، صندوق تأمین اجتماعی نیز به دلیل پرداخت نشدن حق بیمه به مبلغ ۴۰ هزار میلیارد تومان و در بخش دولتی به میزان حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان، از ناترازی منابع و مصارف رنج می‌برد.
همین چند روز پیش بود که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که «مرثیه» صندوق‌های بازنشستگی را خیلی پیش‌تر خوانده است.
صولت مرتضوی در همایش روز ملی کار گفت که در حال حاضر ضریب پشتیبانی صندوق‌های بازنشستگی به نیم درصد رسیده و در بهترین حالت تنها صندوق تأمین اجتماعی است که ضریب پشتیبانی آن 4.4 درصد است. ۱۸ صندوق بیمه‌ای در کشور به عنوان متولیان اصلی حوزه بیمه، درمان و بازنشستگی فعالیت دارند که سازمان تأمین اجتماعی به عنوان بزرگ‌ترین سازمان بیمه‌گر با 4 میلیون و ۱۰۰ هزار مستمری‌بگیر و صندوق بازنشستگی کشوری نیز دومین سازمان بیمه‌ای با بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار بازنشسته، بیشترین تعداد بازنشستگان را به خود اختصاص داده‌اند.
در همین راستا رئیس‌جمهور به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مأموریت داده که برای پایداری و افزایش توان و کارآمدی صندوق‌های بیمه‌ای اقدام کند و گفته است وجود ناترازی در عملکرد این صندوق‌ها، موضوع نگران‌کننده‌ای است اما در این دولت گام‌های عملی برای رفع این ناترازی‌ها برداشته شده است.
رئیسی با بیان اینکه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ راهکارهایی برای تسریع در رفع ناترازی‌های صندوق‌های بازنشستگی طراحی کردیم که امیدواریم با همکاری نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب و اجرا شود، از مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواست اصلاحات سنجه‌ای صندوق‌های بازنشستگی را بدون رودربایستی دنبال کنند.
لایحه برنامه هفتم توسعه نیز که به تازگی در دولت به تصویب رسیده است و هفته آینده به مجلس ارائه خواهد شد، با تأکید رئیس‌جمهور نگــاه ویـــــژه‌ای بـــــه مشــــــکلات صنــــدوق‌هـــــای بازنشستـــگی دارد.
اما چگونه صندوق‌های بازنشستگی به پایداری می‌رسند؟
به گفته علیرضا حیدری، کارشناس مسائل کارگری، اگر ورودی صندوق‌های بازنشستگی از محل وصول حق بیمه تعهداتی که دولت و سایر گروه‌ها نسبت به صندوق‌ها دارند بموقع ایفا نشود و نقدینگی برای آنها تأمین نشود دچار چالش خواهند شد. یکی از راهکارهای پایداری منابع، افزایش سن بازنشستگی است که در پیش‌نویس لایحه برنامه هفتم توسعه به آن پرداخته شده است.
آنطور که رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گوید: در پیش‌نویس لایحه برنامه هفتم، این اصلاحات پیش‌بینی شده که برخی از آنها به سن بازنشستگان برمی‌گردد و تحت تدابیری، سن بازنشستگی تا پایان برنامه هفتم، بتدریج افزایش خواهد داشت. با مجموعه این اصلاحات، کسانی که در سن کار هستند به اندازه‌ای به افزایش منابع صندوق‌های بازنشستگی کمک می‌کنند که صندوق‌ها بتوانند خدمات شایسته‌ای را به بازنشستگان ارائه کنند. بنا به گفته داوود منظور، در طول برنامه هفتم تلاش خواهیم کرد با اصلاحاتی که انجام می‌دهیم، منابع صندوق‌های بازنشستگی بهبود و افزایش پیدا کند و ورودی‌ها بیشتر شود تا طبیعتاً صندوق‌ها بتوانند خدمات شایسته و پایداری را به بازنشستگان ارائه دهند.
راهکارهایی برای پایداری منابع صندوق‌های بازنشستگی
حسین محمودی در گفتوگو با روزنامه «ایران اقتصادی»، با اشاره به اینکه صندوق‌های بازنشستگی باید تناسب بین سن بازنشستگی و میزان پرداختی به مستمری‌بگیران را به تعداد شاغلین مورد توجه قرار دهند، می‌گوید: با توجه به عزم تیم اقتصادی دولت برای رفع این ناترازی و فرارسیدن اجرای برنامه هفتم توسعه، با ایجاد اصلاحاتی همچون سپردن سکان مدیریت صندوق‌های بازنشستگی به افرادی که از طریق مجمع متشکل از بازنشستگان انتخاب می‌شوند و رفع بدهی‌های دولت به این صندوق‌ها و بازنگری در قانون سن بازنشستگی می‌توان در جهت رفع این ابرناترازی حرکت کرد.
مدیریت صندوق‌ها بر اساس منابع موجود، بهینه‌سازی و کارآمد شود
آلبرت بغزیان؛ کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفتوگو با روزنامه «ایران اقتصادی»، مدیریت ناکارآمد در صندوق‌های بازنشستگی در ادوار مختلف را عامل اصلی شکل‌گیری ناترازی در این صندوق‌ها می‌داند: منابع و دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی به دلیل اینکه بموقع به منابع مولد سودمند تبدیل نمی‌شوند، سرمایه‌گذاری زیان‌ده شکل می‌گیرد. بنابراین ناترازی غول‌آسا در اقتصاد به وجود می‌آید که نیازمند اصلاحات ساختاری در مدیریت و قوانین صندوق‌هاست که مشـــــاهــــــده مـــی‌شـــــود.
بغزیان درخصوص تدابیر دولت سیزدهم برای این موضوع می‌گوید: دولت برای مقابله و رفع ناترازی‌هایی همچون صندوق‌های بازنشستگی، تدابیری را در نظر گرفته است که می‌توان قدم در رفع آنها برداشت. در ابتدا باید مدیریت صندوق‌ها بر اساس منابع موجود بهینه‌سازی و کارآمد شود؛ بسیاری از شرکت‌ها به بخش خصوصی واگذار شود یا به سودآوری برسد و مهم‌ترین موضوع نیز رفع بدهی‌های دولت به صندوق‌های بازنشستگی است. با ایجاد گشایش‌های تجاری در عرصـــــه‌هـــــای بین‌المللــــی، دولت می‌تواند تأمین مالی لازم را برای تسویه بدهی خود انجام دهد. وحید شقاقی‌شهری، تحلیلگر مسائل اقتصـــادی، ناتـــرازی صندوق‌هــــای بازنشستگی را به یک ابرچالش نوظهور در اقتصاد کشور توصیف می‌کند که علت آن را کاهش ورودی نیروی کار و افزایش نیروی بازنشسته در حدود چهار دهه گذشته می‌داند. وحید شقاقی در گفتوگو با روزنامه «ایران اقتصادی» می‌گوید: اگر اصلاحات لازم در برنامه توسعه هفتم در این موضوع صورت نگیرد، تا پایان سال 1410 بیش از 50 درصد از بودجه عمومی کشور صرف صندوق‌های بازنشستگی می‌شود که دولت را از مفهوم کمک به توسعه زیرساخت‌های کشور خارج می‌کند و به صندوق دریافت و پرداخت منابع مالی تبدیل خواهد کرد؛ لذا بروز این آفت زنگ خطری بنیادی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.
شقاقی درباره راهکارهای پایداری منابــــع صندوق‌هــــــای بازنشســــتگی می‌گوید: توصیه می‌شود میزان ورودی به بازار کار افزایش پیدا کند؛ بنگاه‌داری و سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بازنشستگی شفاف شده و برنامه‌ریزی بلندمدت برای رویکرد صندوق‌ها تدوین و صندوق‌ها از ثبات مدیریتی برخوردار شوند.