«ایران اقتصادی» مواضع منتقدان عرضه خودرو در بورس کالا را بررسی می‌کند
خودرو در بورس،منتقدان در سکوت
تلاش برای گرانفروشی گروه بهمن می‌خواهد خودروی دیگنیتی پرستیژ را گران‌تر از آن چیزی که شورای رقابت قیمت‌گذاری کرده است، به فروش برساند و عملاً سیاست‌های تنظیم بازار دولت را زیر سؤال ببرد یا اینکه قصد دارد، قیمت‌ها را در بازار بالا نگه دارد و جلوی ریزش قیمت کراس اوور خود را بگیرد.
از 29 خرداد ماه، قرار است گروه بهمن محبوب‌ترین خودروی خود یعنی دیگنیتی پرستیژ را روانه بورس کالا کند. قیمت این خودرو با وجود کاهش بیش از 600 میلیون تومانی در بازار یک میلیارد و 950 میلیون تومان است. این امر نشان می‌دهد که عرضه دیگنیتی پرستیژ در کشور همچنان پایین است و با تقاضای موجود هیچ برابری ندارد. قطعاً تا زمانی‌که این شرکت مونتاژکار عرضه قطره‌چکانی محصولات را داشته باشد، قیمت دیگنیتی پرستیژ مانند سایر خودروها در بازار ارزان نخواهد شد.
شورای رقابت با بررسی داده‌ها و لحاظ کردن نرخ تورم قیمت این خودرو را 843 میلیون تومان اعلام کرد، ولی گروه بهمن مانند سایر مونتاژکاران این قیمت را قبول نداشت و تا طی چند هفته اخیر قیمت محصول خود را 935 میلیون تومان می‌دانست، ولی اکنون که قرار است 600 دستگاه از دیگنیتی پرستیژ وارد بورس کالا شود، گروه بهمن قیمت پایه این خودرو را یک میلیارد و 296 میلیون تومان اعلام کرده است. در این میان سازمان‌های نظارتی و بخصوص وزارت صمت بارها تذکر دادند که شرکت‌های خودروساز و بخصوص مونتاژکار باید به قانون تمکین و قیمت‌های مصوب شده شورای رقابت را اعمال کنند.
وزارت صمت از ابتدای فعالیت خود به‌دنبال حضور شرکت‌های خودروساز و مونتاژکار در بورس کالا بود و این اعتقاد را داشت و دارد که بورس کالا، محل خوبی برای عرضه بدون رانت خودرو به متقاضیان است. شهریور ماه سال گذشته عرضه خودرو با حمایت‌های فاطمی امین، وزیر سابق صمت، در بورس کالا آغاز شد و این امر مورد استقبال عموم هم قرار گرفت. اما این اتفاق عمر طولانی نداشت چرا که برخی خودروها به لحاظ آنکه تولید بالایی نداشتند یا تحویل آن با تأخیر روبه‌رو می‌شد، می‌توانست به صورت مستقیم بر قیمت‌های بازار بیفزاید. لذا تصمیم بر این شد تا پایدار شدن تولید خودرو، عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود. به اعتقاد کارشناسان توقف عرضه خودرو در بورس کالا، تصمیم درستی بود که دولت اتخاذ کرد. کارشناسان معتقدند اگر تولید خودرو مناسب نباشد و عرضه خودرو قطره‌چکانی صورت گیرد، بورس کالا می‌تواند باعث افزایش قیمت شود.
حال با عرضه دیگنیتی پرستیژ در بورس کالا یک سؤال ایجاد می‌شود و آن اینکه وقتی مرحله دوم فروش خودرو در سامانه یکپارچه عرضه خودرو آغاز شد، گروه بهمن به بهانه‌های واهی از عرضه خودرو در سامانه یادشده امتناع و عنوان کرد که در مرحله اول عرضه یکپارچه خودرو تعداد زیادی خودرو فروخته و سقف آن پُر شده است. اگر این شرایط واقعی بود چرا 600 دستگاه دیگنیتی پرستیژ کراس اوور را می‌خواهد در بورس کالا و آن هم تحویل دوازدهم شهریور ماه سال‌جاری به فروش برساند؟
این موضوع دو پاسخ دارد؛ یک آنکه گروه بهمن می‌خواهد خودروی یادشده را گران‌تر از آن چیزی که شورای رقابت قیمت‌گذاری کرده است، به فروش برساند و عملاً سیاست‌های تنظیم بازار دولت را زیر سؤال ببرد یا اینکه قصد دارد، قیمت‌ها را در بازار بالا نگه دارد و جلوی ریزش قیمت کراس اوور خود را بگیرد.
در این میان باید عنوان کرد که شورای رقابت 21 خرداد ماه اعلام کرد با استناد به رأی هیأت تجدیدنظر شورای رقابت، اعتراض خودروسازان به مصوبه 543 خودرویی این شورا درخصوص قیمت‌گذاری خودروها مردود است.
همچنین عنوان شد که درخصوص تجدید نظرخواهی شرکت‌های ایران خودرو، مدیران خودرو، آتی موتور و بهمن موتور نسبت به دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری نظر به اینکه به لحاظ اقتصادی، شاخص تمرکز بازار خودرو نشانگر درجه قدرت انحصاری بالا در بازار خودرو است و محدودیت‌های ناشی از اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و قانون بودجه سال 1401 کل کشور و قانون ساماندهی صنعت خودرو و ممنوعیت ورود خودرو نیز بر انحصاری بودن این بازار افزوده است. بنابراین در انحصاری بودن این بازار تردیدی وجود ندارد.
در ادامه آمده است شورای رقابت رأساً اقدام به تعیین قیمت نکرده است، بلکه بر اساس فرمول ارائه شده توسط کارگروه خودرو مبادرت به تصویب دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری کرده و استخراج قیمت بر اساس این فرمول را به سازمان حمایت به عنوان نهاد متولی تعیین قیمت ارجاع داده است.
بحران انحصار و چالش‌های پیرامون
پس از نهایی شدن تصمیم به عرضه خودرو در بورس کالا و عملیاتی شدن این تصمیم، سازمان بازرسی کل کشور با ورود به این ماجرا، مخالفت خود را به‌صورت شفاف اعلام کرد. به‌طوری که «ذبیح‌الله خدائیان» رئیس سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرده بود: براساس بند 5 ماده 58 قانون نحوه اجرای اصل 44 قانون اساسی، تنظیم قیمت‌ها، مقدار و شرایط دسترسی کالا و خدماتی که جنبه انحصاری دارند برعهده شورای رقابت است و این شورا به عنوان مرجع تشخیص انحصاری بودن کالا طی مصوبات متعدد از مدت‌ها قبل بحث تولید و عرضه خودرو در ایران را انحصاری تلقی کرده است و بر این اساس نباید برای کالای انحصاری، عرضه در بورس آغاز شود.
احمد اسدیان معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور درباره دلیل ورود این سازمان به عرضه خودرو در بورس، اعلام کرد: این کار با دو هدف انجام شده است؛ نخست، اجرای صحیح قانون و پیشگیری از نقض آن و دیگر اینکه حمایت از مصرف‌کننده مد نظر قرار دارد. معاون سازمان بازرسی متذکر شده بود: اگر کالایی به‌میزان نیاز جامعه وجود داشته باشد و انحصاری نباشد تا تولیدکننده با قیمت‌ها بازی کند و به‌عنوان مثال هر زمان خواست قیمت را افزایش دهد، عرضه را کاهش دهد تا مشتری ناچار به خرید آن با قیمت بیشتری شود و از طرفی تولیدکننده دارای رقبایی در عرضه آن کالا یا مشابه آن باشد طبیعتاً عرضه کالا در بورس به‌نفع مصرف‌کننده بوده و هم شفافیت ایجاد می‌کند، اما زمانی که کالایی به‌میزان نیاز مردم تولید نمی‌شود و از طرفی تولیدکننده منحصربه‌فرد باشد و رقبایی در عرضه کالا نداشته باشد عرضه این کالا در بورس به‌نفع تولیدکننده است، در واقع این مشتری نیست که قیمت را تعیین می‌کند بلکه تولیدکننده قیمت را مدیریت می‌کند زیرا با کاهش عرضه به‌راحتی می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد و در مورد خودرو چنین وضعیتی وجود دارد. اسدیان همچنین در ادامه گفته‌های خود در مورد وجود انحصار در صنعت خودرو بیان داشت: تعداد خودروسازهای دولتی و خصوصی معدود هستند. همچنین به‌قدر نیاز جامعه خودرو تولید نمی‌شود و از طرفی اجازه واردات خودرو به اندازه نیاز مصرف داخلی هم داده نشده است. مصطفی طاهری رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم در گفت‌وگویی اظهار داشت: هرکس می‌تواند کالاهایش را در بورس کالا بفروشد، اما خودرو کالایی انحصاری بوده، بر این اساس با عرضه خودرو در بورس کالا مخالف هستم و این روش خلاف قانون است.
ادعای کذب نداشتن خودرو
بر پایه این گزارش، اطلاعیه عرضه دیگنیتی پرستیژ گروه بهمن در بورس کالا در روز 29 خرداد (دوشنبه هفته آینده) در حالی صادر شده است که این خودروساز مونتاژکار هیچ محصولی در مرحله دوم طرح یکپارچه فروش خودرو عرضه نکرده بود و به عبارتی مدعی بود که خودرو برای عرضه ندارد. بنا بر جزئیات طرح فروش دیگنیتی پرستیژ در بورس کالا، درصد پیش پرداخت سفارش خرید این محصول 100 درصد اعلام و قیمت پایه این محصول یک میلیارد و 296 میلیون تومان اعلام شده است. بهمن موتور اعلام کرده که تاریخ تحویل این خودروها 12 شهریور 1402 خواهد بود و هر کد ملی نیز مجاز به ثبت سفارش برای یک دستگاه خودرو به شرط عدم خرید خودرو از شرکت‌های خودروساز از ابتدای سال 1398 است. حال این پرسش پیش می‌آید که 600 دستگاه دیگنیتی پرستیژ سفید رنگ عرضه‌شده در بورس کالا از کجا تأمین شده است؟ چرا که این خودروساز خصوصی پیش از این دلیل عدم حضور در مرحله دوم طرح یکپارچه را تقاضای بالا در دور نخست این طرح و عدم عرضه محصول اعلام کرده بود.
بــــرش
ضرورت پاسخگویی نهاد‌های مسئول
باید به این موارد قیمت‌گذاری جدید شورای رقابت برای 17 محصول مونتاژکاران را نیز اضافه کرد که مشخص شده این خودروسازان گرانفروشی داشته‌اند و در ادامه منتظریم تا برای سایر خودروهای مونتاژی از جمله همین دیگنیتی پرستیژ نیز قیمت جدید اعلام شود. شفاف‌سازی و پاسخگویی شورای رقابت درخصوص اینکه آیا مونتاژکاران از انحصاری بودن خارج شده‌اند که مجدداً شاهد عرضه محصولات‌شان در بورس هستیم نیز مورد انتظار است. این مسائل در حالی مطرح است که دوشنبه هفته آینده گروه بهمن موتور با عرضه 600 دستگاه دیگنیتی پرستیژ مجدد به بورس بازمی‌گردد که شاهد سکوت دستگاه‌هایی همچون سازمان بازرسی کل کشور که یکی از مخالفان جدی این موضوع بوده، هستیم. پاسخگویی مدیران سازمان بازرسی هم مطالبه‌ای دیگر بوده که مد نظر قرار دارد.