درآمد چند هزار میلیاردی اتاق بازرگانی در ناکجاآباد
پارلمان بخش خصوصی در دیپلماسی اقتصادی عملکرد غیر قابل قبولی دارد
طی سال‌های اخیر اتاق بازرگانی ایران به جای برنامه‌ریزی منسجم برای توسعه بخش خصوصی و رشد تعاملات بین‌المللی، درگیر اختلافات داخلی خود بوده و عدم شفافیت مالی سبب تشدید حاشیه‌ها شده است. این موارد در کنار هم سبب خروج اتاق از مسیر اصلی خود شده است. همواره جایگاه ریاست اتاق بازرگانی برای بسیاری از افراد جذاب بوده است. در عین حال معمولاً افرادی که در این مسند قرار می‌گیرند با حاشیه‌های مختلفی مواجه هستند و حساسیت‌ها و نظارت‌ها نیز روی آنها افزایش پیدا می‌کند. نکته دیگری که وجود دارد این است که در انتخابات‌های اتاق بازرگانی شاهد لابی هستیم به نحوی که معمولاً به جای انتخاب شخصی که توانایی‌های بالاتری دارد و شخص اصلح‌تری برای ریاست اتاق بازرگانی است افرادی به ریاست می‌رسند که بتوانند روابط بهتری با رأی‌دهندگان داشته باشند.
آزموده را آزمودن خطا است
برخی افراد که برای ریاست اتاق بازرگانی کاندید می‌شوند سال‌ها است که در این نهاد فعالیت می‌کنند و عملکرد و توانایی‌های آنها آزموده شده است. بعضاً افرادی با سابقه مشخص برای ریاست اتاق بازرگانی کاندید می‌شوند که در اصل نماینده وضع موجود هستند. در نهایت عملکرد آنها سبب شده است تا جایگاه اتاق بازرگانی تضعیف و بخش خصوصی زمین‌گیر شود. جایگاه اتاق بازرگانی نهاد بسیار مهمی است و باید منافع ملی در اولویت آن باشد.
عدم شفافیت مالی
بحث‌های مالی و برخی اقدامات افرادی در زیر مجموعه اتاق بازرگانی پیش از این با حاشیه‌های زیادی همراه بوده است. این مسأله به طور جدی به اعتبار اتاق بازرگانی آسیب وارد کرده است.
بنابراین این رویه باید هرچه سریع‌تر تغییر کند و شفافیت مالی کامل در بخش‌های درآمدی و هزینه‌ای اتاق بازرگانی حاکم باشد تا از حاشیه‌های بعدی جلوگیری شود.
در مواردی مشاهده می‌شود که بنا بر قانون از برخی افراد پول دریافت می‌شود اما از برخی دیگر نه. اگر قانون است باید در مورد همه یکسان اجرا شود اما بعضاً شاهد برخوردهای سلیقه‌ای هستیم که شفافیت مالی راهکاری برای جلوگیری از چنین برخوردهای سلیقه‌ای است.
چطور می‌شود حسابرس اتاق بازرگانی به عنوان یک نهاد بزرگ ملی سه دوره تغییر نکرده است؟ آن هم با وجود تمام مشکلات، ابهامات و حاشیه‌هایی که گزارشات مالی اتاق بازرگانی با آن مواجه بوده است.
سرنوشت نامعلوم
ارقامی که برخی شرکت‌های بزرگ یا اتاق‌های بازرگانی استانی برای اتاق بازرگانی ایران ارسال می‌کنند در هر فقره به بیش از چند صد میلیارد تومان می‌رسد و حتی در موردی تنها یک شرکت بزرگ صنعتی نزدیک به 700 میلیارد تومان پرداخت کرده است. اینکه این پول‌ها در چه محلی هزینه شده مشخص نیست. حتی با فرض اینکه هیچگونه فساد یا سوء‌استفاده‌ای از این منابع نشده است لازم است که محل هزینه تمامی درآمدها شفاف باشد.
گفتنی است، تنها بهره بانکی این مبالغ بزرگ که به اتاق بازرگانی ایران می‌رسد خود رقم قابل توجهی است. در مواردی مشاهده شده که اتاق بازرگانی اقدام به ساختمان‌سازی کرده است که خود این اقدام حاشیه‌های زیادی به دنبال داشته است چرا که هزینه دقیقی که برای این کار شده است مشخص نیست ضمن اینکه طرف معامله یکی از اعضای هیأت رئیسه اتاق بازرگانی بوده است و این موضوع به حاشیه‌ها دامن زد. این اتفاقات و ساخت و سازها در حالی رخ داده که اتاق بازرگانی در برخی موارد در پرداخت حقوق اعضای تشکل با مشکل مواجه شده است.
رونق درگیری داخلی
با توجه به نگاه دولت سیزدهم به افزایش تعامل با کشورهای منطقه و دیپلماسی اقتصادی، اتاق بازرگانی وظایف متعددی را باید در این حوزه تا به امروز به دوش می‌کشیده است. از جمله این موارد جذب سرمایه‌گذار خارجی، دفاع از سرمایه‌گذاری داخلی، حضور در کشورهای مختلف، اجرای برنامه‌های متعدد برای اجرای جذب از جمله این وظایف است. به نتیجه رساندن چنین مواردی نیازمند برنامه‌ریزی منسجم است. فرصت‌های بسیاری در این حوزه وجود دارد اما صرفاً یک هیأت به همراه رئیس جمهور به کشورهای مختلف سفر می‌کنند بدون آنکه هدف‌گذاری صحیحی داشته باشند. پیش از چنین سفرهایی اتاق بازرگانی باید در خصوص کشورهایی مطالعه کند و برای این کار نیز هزینه کند. همچنین باید پیش از سفر هیأت افرادی را بفرستند تا هماهنگی‌های لازم برای مذاکرات شرکت‌ها متناسب با مطالعات انجام شده و ظرفیت‌های متناسب با آن کشور را انجام دهند اما عملاً چنین اتفاقی رخ نداده و نتیجه آن شده که عموماً نتیجه قابل قبولی از سفرهای هیأت‌های تجاری اتاق بازرگانی به کشورهای دیگر حتی همسایگان به دست نیامده است.
یکی از انتقاداتی که از سوی فعالان بخش خصوصی به عملکرد پنج سال گذشته اتاق بازرگانی مطرح می‌شود این است که اعضای هیأت رئیسه بیش از آنکه طی چند سال اخیر به فکر برنامه برای توسعه بخش خصوصی باشند درگیر اختلافات داخلی خود بوده‌اند. به این ترتیب شاهد بودیم که اتاق بازرگانی وظایف ملی خود را رها کرده بود. اولین وظیفه اتاق بازرگانی باید این باشد که رویکرد ملی خود را بازیابی کند و برنامه‌های دقیقی برای حوزه دیپلماسی اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ارائه کند. به این ترتیب می‌توان برخی پروژه‌های ملی را وارد مدار کرد.
وظایف فراموش شده بسیار
یکی از مشکلات دیگری که در حوزه تجارت وجود دارد این است که مدیریت درستی در این زمینه وجود ندارد. باید مشخص باشد که ابتدا تا انتهای زنجیره واردات و صادرات چه کسانی هستند و سپس باید تلاش کنیم تا زنجیره‌هایی که امروز به صورت جدا از هم فعالیت می‌کنند را به یکدیگر متصل کنیم. اتاق ایران باید یک هدف‌گذاری مشخص داشته باشد، به طور مثال این نهاد می‌تواند کمک کند تا کشور به 100 میلیارد دلار تجارت خارجی برسد. باید به جای سپرده‌گذاری صرف به دنبال هزینه برای اقتصاد ایران باشیم. برای توانمندسازی بخش خصوصی باید مهارت‌آموزی افزایش پیدا کند. آموزش زبان‌های خارجی و مهارت‌های صادرات و واردات از جمله مواردی است که اتاق بازرگانی باید در خصوص آنها فعال‌تر عمل کند. ضمن اینکه جمع‌آوری داده از بازار کشورهای مختلف بر عهده اتاق بازرگانی است. اتاق بازرگانی منابع در اختیار دارد اما نه آموزشی می‌دهد و نه اینکه داده‌ای در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد.