افزایش اعتبار یارانه نقدی سه دهک اول درآمدی در طرح کالابرگ الکترونیک
ریشهکن شدن فقرغذایی در دولت سیزدهم
شاید هنگامی که دولت سیزدهم در اواسط بهار سال 1401، به افزایش یارانه نقدی در قالب طرح مردمیسازی اقتصاد اقدام کرد، هیچکس فکر نمیکرد این سیاست اقتصادی بتواند، قدرت خرید مردم را به بیش از 90 درصد ارزش یارانه در سال 1389 برساند. حالا دولت در اقدامی تازه با اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، بهدنبال محو کامل فقرغذایی در دهکهای درآمدی است که نشانی آن افزایش اعتبار یارانه نقدی سه دهک اول درآمدی در این طرح برای خرید 11 قلم کالای غذایی است.
زمانی که دولت سیزدهم، زمام اجرایی کشور را در مرداد ماه سال 1400 برعهده گرفته بود، بسیاری از شاخصهای اقتصادی منفی شده بودند. کرونا مثل خوره اقتصاد رکودزده دهه 90 را بلعیده بود. وضع بازار کار بحرانی و شاخص فلاکت به نقطه جوش رسیده بود. در این میان تورم؛ النینووار سفره خانوارها بخصوص خانوارهای کم درآمد و مزدبگیر را خالی کرده بود. طبق گزارش فائو، ایران در سالهای 2018 تا 2020 میلادی برابر با سالهای 1397 تا سال 1399، از بین 167 کشور دنیا به لحاظ سوءتغذیه در رتبه 102 جای گرفته بود.
دلایل افزایش شکاف طبقاتی و کاهش قدرت خرید مردم در یک دهه گذشته
جهشهای متوالی نرخ تورم در یک دهه گذشته، باعث شده بود عملاً طرح هدفمندسازی یارانهها که در اواخر سال 1389 اجرایی شد، ناکارآمد شود و ارزش 45 هزار و 500 تومان یارانه نقدی که به مردم داده میشد به شدت کاهش یابد، بهطوریکه هنگامی که دولت سیزدهم روی کار آمد، قدرت خرید این مقدار یارانه به کمتر از 20 درصد رسیده بود. دادههای مرکز آمار نشان میدهند که برای اینکه ارزش یارانه 45 هزار و 500 تومانی در سال 1392 یعنی اولین سال دولت روحانی همان قدرت خرید سال 1389 را داشته باشد باید 52 هزار تومان به آن اضافه میشد. در سال 1393 این رقم باید به 112 هزار تومان افزایش مییافت و در سال 1394 یعنی در دومین سال دولت اول روحانی این رقم باید به 124 هزار تومان میرسید. اما در دهه 90 نه تنها دولت دهم اقدام به افزایش یارانه نقدی نکرد، بلکه در دولتهای یازدهم و دوازدهم نیز این موضوع نادیده گرفته شد.
افزایش یارانه نقدی، ضربهگیر کاهش قدرت خرید در دولت سیزدهم
با وجود این دولت سیزدهم سال گذشته، با افزایش یارانه نقدی توانست بیش از 90 درصد از سبد خانوارها را از تیررس تورم مصون دارد. به طوری که اکنون فائو در تازهترین گزارش خود از بهبود رتبه غذایی ایران خبر داده و از رتبه 102 به 90 رسیده است.
بر این اساس، دولت سیزدهم برای افزایش رفاه اجتماعی، کاهش و در ادامه مهار فقرغذایی و افزایش سلامتی مردم، طرح مردمیسازی اقتصاد را در اواسط بهار سال گذشته به اجرا گذاشت که در پی آن ارز ترجیحی حذف شد و یارانهها بهصورت واقعی در اختیار مردم قرار گرفت. دولت در این مرحله برای افزایش قدرت خرید و مقابله با تورم انباشته شده از سالهای گذشته، یارانه نقدی سه دهک اول درآمدی که آسیبپذیرترین اقشار جامعه بودند را به 400 هزار تومان رساند و یارانه دهکهای دیگر نیز به 300 هزار تومان رسید.
به عبارتی دولت سیزدهم با افزایش بیش از 6 برابری یارانه نقدی دهکهای سه تا 9 و 8 برابری یارانه دهکهای یک تا سه نسبت به سال 89، گام اساسی در راستای افزایش قدرت خرید مردم برداشت.
بنابراین دولت، هم تبعیض در پرداخت یارانهها را به حداقل رساند و هم با افزایش یارانه نقدی سفرههای خانوارها بخصوص خانوارهای کم درآمد را از تیررس تورم نجات داد.
نشان به آن نشان که بر اساس گزارش جدید محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، ضریب جینی در سال 1401 به میزان 0.2 واحد درصد کاهش یافت.
به عبارتی یکی از شاخصهای مهم اقتصادی برای سنجش نابرابری درآمدی، ضریب جینی است. این ضریب عددی بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیکتر باشد، نشانگر اختلاف طبقاتی بیشتر و هرچه به صفر نزدیکتر باشد به معنی نابرابری کمتر است.
طرح کالابرگ الکترونیک؛ اقدامی تازه برای افزایش سلامت تغذیه مردم
دولت سیزدهم در اقدامی تازه، برای اثرگذاری بیشتر یارانهها در معیشت و سلامت تغذیه مردم و همچنین ثابت ماندن ارزش یارانهها در طول زمان، در اقدامی طرح کالابرگ الکترونیک را در انتهای سال اجرایی کرد و حالا این طرح وارد مرحله تازهای شده است. به گونهای که بیشتر کارشناسان اقتصادی بر این باور هستند که این طرح میتواند فقر غذایی را در بین دهکهای کم درآمد جامعه ریشه کن کند.
از طرفی در یک دهه گذشته سرانه مصرف غذایی در دهکهای درآمدی بهدلیل توضیحات گفته شده با افت قابل توجهی مواجه شده است؛ موضوعی که فائو نیز در گزارش خود به آن اشاره کرده و اوج سوءتغذیه در بین خانوارهای ایران را بین سالهای 1397 تا 1399 اعلام کرده است.
حالا دولت سیزدهم با رویکرد افزایش سلامت تغذیهای و ریشهکن کردن سوءتغذیه در خانوارهای ایرانی، طرح کالابرگ را بهصورت سراسری اجرایی کرده است.
این طرح که در حال حاضر تنها سه دهک اول درآمدی را تحت پوشش خود قرار میدهد، دو هدف عمده را دنبال میکند؛ اول افزایش قدرت خرید مردم و تهیه اقلام اساسی تغذیهای و دوم اینکه قیمتها برای یک سال ثابت خواهند ماند و ارزش یارانهها حفظ میشود.
نشانی این گزاره افزایش اعتبار یارانه نقدی سه دهک درآمدی از 400 هزار تومان به 520 هزار تومان در تازهترین مرحله این طرح است.
دولت درصدد حفظ این سبد با نرخ سال گذشته و جبران افزایش قیمتهاست. با اجرای این طرح مواد مغذی مورد نیاز سلامتی مردم تأمین میشود که شامل پروتئینها، ویتامینها و ریزمغذیها میشود و استاندارد شده توسط انستیتو تغذیهای ایران است و هدف این است تا مردم تحت هر شرایطی برای استفاده از این سبد گرایش پیدا کنند.
دولت در این راستا مصمم است که در هر شرایط خاص تحریمی و تورمی نیازهای غذایی مردم را تأمین کند. به عبارتی گسترش طرح کالابرگ الکترونیک باعث افزایش قدرت خرید خانوارهای کم درآمد و کاهش خط فقر میشود؛ موضوعی که دولت سیزدهم بهدنبال محو آن است.
بنابراین دولت سیزدهم، با این اقدام هم ارزش ریالی سبد غذایی را حفظ و ثابت نگه میدارد و هم باعث رشد سرانه تغذیه خانوارها خواهد شد. در سویی دیگر ارزش یارانهها نیز حفظ خواهد شد. در نهایت آنچه مشخص است دولت سیزدهم برخلاف دولتهای گذشته ارزش یارانه نقدی را به روز کرد و با این اقدام هم عدالت را افزایش داد و هم اینکه موجب افزایش قدرت خرید مردم شده است؛ موضوعی که در دولتهای گذشته با وجود جهشهای تورمی نادیده گرفته شد.
بــــرش
جزئیات اهداف طرح کالابرگ الکترونیک
یکی از مهمترین اهداف این طرح تامین کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامینهای مورد نیاز برای هر فرد است. مبنای قیمتی سبد کالایی در طرح کالابرگ الکترونیک شامل 11 قلم اعلامی بوده، ثابت و با قیمت سال 1401 محاسبه شود. مقرر شده تورم سفره مردم توسط دولت جبران شود و بر اساس آن 120 هزار تومان به یارانه سه دهک اول درآمدی اضافه میشود که البته فرصتهایی در این زمینه ایجاد شده است. همچنین بیش از 29 میلیون نفر در این طرح مشمول هستند و در آیندهای نزدیک این میزان با اضافه شدن دو دهک دیگر به 50 میلیون نفر خواهد رسید. خانوارهای مشمول طرح میتوانند برای اطلاع از فروشگاههای متصل به سامانه و باقیمانده اعتبار خود، برنامه شبکه ملی اعتبار (شما) به نشانی http://shoma.sfara.ir را نصب و یا کد دستوری #1463*500*را شمارهگیری کنند. در حال حاضر 10 فروشگاه زنجیرهای بزرگ مانند جانبو، افق کوروش، دیلی مارکت، مینو مارت، رفاه، هفت، گندم طلایی کوروش، هایپر فامیلی، اتکا، وال مارکت و بیش از بیش از 84 هزار فروشگاه خرد دیگر (در مجموع 93 هزار فروشگاه) در سراسر شهرها و روستاهای کشور به این سامانه متصل و در حال ارائه خدمت کالابرگ الکترونیک هستند.