سرعت کم‌نظیر توسعه صنعت پالایش و پخش در دولت سیزدهم
جلیل سالاری
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزارت نفت با بهره‌گیری بیش از 30 هزار نیروی انسانی کارآزموده وظیفه تولید، انتقال و توزیع فرآورده‌های نفتی را در گستره پهناور ایران اسلامی به صورت ایمن، پایدار و بهره‌ور برعهده دارد. علاوه بر این، شرکت ملی پالایش و پخش مسئولیت ارائه خدمات فنی، مهندسی و ارتباطات مخابراتی به شرکت‌های زنجیره تأمین، انتقال و توزیع را در داخل کشور و تأمین تجهیزات و نوسازی پالایشگاه‌ها در خارج کشور (فراسرزمینی) را برعهده دارد که ضمن جلوگیری از خام فروشی، فروش فرآورده‌های تولیدی را در بازارهای فراسرزمینی تسهیل کرده و ارز حاصل به کشور برخواهد گشت.
این شرکت با اجرای طرح‌های استراتژیک و راهبردی، از سال‌های گذشته تاکنون نقش مؤثری در بخش پایین‌دستی صنعت نفت ایفا کرده و در مقاطع مختلف با ایجاد ارزش افزوده و ارزآوری در بخش صادرات فرآورده‌های نفتی، تأمین و توزیع سوخت در بازار مصرف و تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی و تأمین سوخت نیروگاه‌ها، تمام توان و ظرفیت‌های خود را به کار گرفته است. ظرفیت پالایش کشور با استناد به عملکرد 9 پالایشگاه نفتی و پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی، از جایگاه تثبیت‌شده‌ای برخوردار بوده و در حال حاضر ظرفیت عملکردی روزانه پالایش کشور 2.22 میلیون بشکه در روز برآورد شده است. میانگین تولید بنزین از ابتدای سال‌جاری 109 و نفت‌گاز 111 میلیون لیتر در روز و مصرف این دو فرآورده به ترتیب روزانه 114 و 103 میلیون لیتر بوده که در مقایسه با سال گذشته تولید بنزین و نفت‌گاز افزایش یافته (تولید بنزین 102 و نفت‌گاز 109 میلیون لیتر در روز) و مصرف نیز این روند رو به رشد را به خود دیده است (مصرف سال گذشته بنزین 105 و نفت‌گاز 112 میلیون لیتر در روز). با توجه به رشد مصرف سوخت بعد از اتمام شرایط کرونا و عدم رشد مناسب کیفیت خودروهای تولیدی در جهت کاهش مصرف سوخت و افزایش ورود خودرو به بازار بدون درنظر گرفتن اسقاط خودروهای فرسوده تمام برنامه‌ریزی‌ها برای پایداری تولید و توزیع سوخت به‌رغم ناترازی موجود با موفقیت محقق شده است. گواه این موضوع ایام نوروز سال‌جاری بوده که میزان مصرف بنزین به بیش از 145 میلیون لیتر در روز نیز رسید که با برنامه‌ریزی دقیق فنی و عملیاتی، تأمین و توزیع سوخت در کل کشور انجام شد و هیچگونه مشکلی در توزیع سوخت مشاهده نشد.
در زمستان سرد سال گذشته، تأمین سوخت مورد نیاز صنایع و نیروگاه‌های کشور (روزانه 50 میلیون لیتر) در شرایط ناترازی پیش آمده در بخش گاز مصرفی صنایع و خانگی انجام گرفت که مانع از قطع گاز و برق شهروندان در فصول سرد و گرم سال شده است.
توزیع 61 میلیارد لیتر فرآورده از طریق 4300 جایگاه، تأمین و توزیع روزانه 24 میلیون مترمکعب سوخت سی ان جی و توزیع سوخت مورد نیاز فرودگاه‌های کشور به میزان روزانه 4 میلیون لیتر از فعالیت‌های کلیدی این شرکت به شمار می‌رود.
افق پیش روی صنعت پالایش، توسعه در حوزه‌های تولید و انتقال و ذخیره‌سازی و با نگاه به تکمیل زنجیره ارزش و تغییر مسیر از سوخت‌محوری به سودمحوری بوده که این مسیر نیازمند توجه به سیاست‌های مدیریت و بهینه‌سازی مصرف جهت کاهش مصرف فرآورده‌ها و توجه به رشد تولید در حوزه‌های حمل و نقل عمومی (مترو و اتوبوس و...) و استفاده از سوخت‌های تجدیدپذیر و تمرکز بر سوخت‌های پاک همچون برق، هیبرید و هیدروژن است.
لازمه توسعه، منابع مالی، سرمایه‌گذاری و ارتباطات بین‌المللی و توسعه کسب‌وکار با نفوذ در بازارهای جهانی بوده که برای این امر راهکارهای تأمین منابع مالی در برنامه‌های پنج‌ساله دولت از جمله بند «ه» تبصره «1» قانون بودجه سال 1402 لحاظ شده است.
اهم فعالیت‌های انجام شده به شرح ذیل است:
اقدام به ساخت پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای شهید سلیمانی و اخذ مصوبه شورای اقتصاد و ثبت شرکت مذکور اقدام به احداث پالایشگاه ۱۸۰ هزار بشکه‌ای خوزستان اخذ مصوبه شورای اقتصاد برای احداث خط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی تابش (مسیر رفسنجان/ بیرجند/ تربت حیدریه/ مشهد) با ظرفیت انتقال 150 هزار بشکه فرآورده‌های نفتی در روز به طول 978 کیلومتر اخذ مصوبه شورای اقتصاد برای احداث خط لوله پارس با ظرفیت 73 هزار بشکه در روز فرآورده‌های نفتی به طول 400 کیلومتر (مهرآوران/ فسا/شیراز) اقدام به احداث تأسیسات انتقال و ذخیره فرآورده‌های نفتی شهید مهدوی به میزان 600 میلیون لیتر در روستای جمال احمد بندرعباس صدور خدمات فنی و مهندسی و اجرای تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای حوزه کارائیب به میزان 110 میلیون یورو با هدف جلوگیری از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده صدور بیش از 3 میلیون قلم کالای ایرانی به پالایشگاه‌های فراسرزمینی اجرای پایلوت طرح گوگردزدایی از نفت کوره در پالایشگاه کرمانشاه توسط شرکت آذر انرژی (دانش‌بنیان) ساخت 15 دستگاه PD میتر و طراحی و ساخت بومی دستگاه‌های PT جایگاه‌های سوخت (دانش‌بنیان) تبدیل پالایشگاه نفت بندرعباس به پتروپالایشگاه و دستیابی به دانش فنی تولید کک اسفنجی؛ با تولید کک اسفنجی مورد نیاز صنایع آلومینیوم‌سازی در واحدهای جدید این پالایشگاه، ایران جزو 7 کشور برتر جهان در تولید کک اسفنجی قرار می‌گیرد. پیگیری اقدامات مربوط به اتصال 9 نیروگاه به خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی در جهت جلوگیری از قاچاق سوخت و تردد ناوگان جاده‌ای (اتصال نیروگاه نکا به خط لوله انتقال فرآورده در سال 1401) ساماندهی مصرف‌کنندگان فرآورده‌های نفتی در سامانه سدف با جلوگیری سالانه 14 میلیارد لیتر انحراف در توزیع سوخت ثبت رکورد انتقال 132 میلیارد لیتر نفت خام و فرآورده‌های نفتی تحویلی با افزایش 18 درصدی نسبت به دوره قبل (سال1400) ثبت رکورد انتقال 50 میلیارد لیتر نفت خام و فرآورده‌های نفتی تحویلی در بازه 5 ماهه سال 1402 تثبیت و ذخیره‌سازی استراتژیکی بالغ بر 13.5 میلیارد لیتر فرآورده‌های نفتی در کشور ساماندهی و مدیریت 30 میلیون کارت هوشمند سوخت تأمین سوخت 100 نیروگاه تولید برق در کشور به میزان روزانه 50 میلیون لیتر در سال 1401 تأمین سوخت 100 نیروگاه تولید برق در کشور به میزان روزانه 34 میلیون لیتر در 5 ماهه سال 1402 تولید و توزیع روزانه 4 میلیون لیتر سوخت هواپیما در کشور بهره‌برداری از مرحله نخست فاز دوم پالایشگاه آبادان با ظرفیت 210 هزار بشکه و با حضور ریاست محترم جمهور و آغاز عملیات اجرایی بخش دوم فاز دوم پالایشگاه آبادان به ارزش 1.8 میلیارد دلار دفع مقتدرانه و خنثی‌سازی توطئه اختلال در سامانه هوشمند سوخت با اعزام 4 هزار نیروی متخصص در بیش از 55 هزار نازل در جایگاه‌های سوخت کشور تأمین و توزیع روزانه 84 میلیون لیتر نفت‌گاز در بخش‌های غیر نیروگاهی در سال 1401 توزیع روزانه 4800 تن ال‌پی‌جی در کشور تأمین و توزیع روزانه 24 میلیون مترمکعب سوخت سی ان جی در کشور جهت جلوگیری از ناترازی بنزین و تنوع سبد سوخت خانوار تبدیل بیش از 270 هزار خودروی عمومی به دوگانه‌سوز به صورت کاملاً رایگان با فعالیت 330 کارگاه تبدیل در کشور اجرای پروژه ملی صادرات دریایی گاز مایع با ۹ سکو با قابلیت تخلیه همزمان در بندرعباس تحویل 2 میلیون و 250 هزار تن وکیوم باتوم به ارزش 171 هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی در سال 1401 تحویل یک میلیون و 850 هزار تن وکیوم باتوم به ارزش 138 هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی تأمین منابع سازمان هدفمندی یارانه‌ها به میزان 110 هزار میلیارد تومان در سال 1401 اجرای راهکارهای «غیرقیمتی» برای مهار قاچاق بنزین به میزان ماهانه 150 میلیون لیتر (طرح‌های سدف و سپهتن) تبدیل وضعیت ایثارگران به رسمی به تعداد 4425 نفر اجرای تکلیف قانونی تمرکز وجوه حاصل از فروش فرآورده‌های نفتی به حساب خزانه‌داری کل کشور نزد بانک مرکزی بهره‌برداری از واحد تولید نفت‌گاز یورو 5 به میزان تولید روزانه 16 میلیون لیتر در پالایشگاه اصفهان در جهت افزایش توزیع سوخت یورو در کلانشهرها قرارداد تولید 45000 خودرو عمومی کارخانه‌ای دوگانه‌سوز به ارزش 20 میلیون دلار که به مرحله اجرا درآمده است. راه‌اندازی سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان بین‌جاده‌ای«سپهتن» با هدف مدیریت مصرف سوخت نوسازی و تقویت ناوگان حمل و نقل جاده‌ای: در مرحله نخست تحویل 1000 دستگاه نفتکش جاده‌پیما مجهز به سیستم کهاب به ارزش یک‌هزار و ۷۵۹ میلیارد تومان توسط بانک ملت و بقیه توسط شرکت‌های حمل و نقل بخش خصوصی به میزان 2000 میلیارد تومان و در مرحله دوم تحویل 520 دستگاه نفتکش جاده‌پیما توسط شرکت ایران‌خودرو دیزل به ارزش یک‌هزار و 700 میلیارد تومان سهم ساخت داخل امضای تفاهمنامه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با سازمان بنادر و دریانوردی به‌منظور نوسازی، بازسازی و تعمیرات اساسی باراندازهای (اسکله‌های) نفتی شماره یک و دو بندر شهید رجایی تسهیل سوخت‌رسانی نیروگاهی با راه‌اندازی پروژه تأسیسات تخلیه مخزن‌دار ریلی نفت‌گاز در یزد با هدف افزایش سرعت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌های شمال و شمال‌شرق کشور و جلوگیری از تردد روزانه ۲۰۰ نفتکش، یک‌هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در هزینه‌های انتقال فرآورده از طریق زمینی با مسافت روزانه بیش از 700 کیلومتر حذف و به بهره‌برداری رسید. تخصیص 40 درصد از سود خالص سالانه پالایشگاه‌ها به پروژه‌های کیفی‌سازی طرح احداث اسکله نفتی در قشم، لاوان و چابهار حمایت از ساخت پتروپالایشگاه‌ها در جهت توسعه زنجیره ارزش و اهتمام به شعار سال «رشد تولید و کاهش تورم» در ادامه خدمت‌رسانی در ایام نوروز 1402 با وجود 513 میلیون تردد جاده‌ای، تأمین و توزیع سوخت به‌صورت مستمر و بدون وقفه انجام پذیرفت. پویایی صنعت پالایش با وجود 44 سال تحریم‌های ظالمانه، خدمت‌رسانی در امر تأمین با حفظ امنیت انرژی بدون توقف ادامه دارد.
با همت و تلاش کارکنان و متخصصان خدوم صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی این مهم برای فتح قله‌های رفیع‌تر ادامه دارد.