«ایران اقتصادی» از عضویت کشورمان در بریکس گزارش می‌دهد
فرش قرمز بزرگترین بازار جهان برای ایران
ایران پنجشنبه هفته گذشته و بر اساس اعلام رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، عضو دائم گروه 5 یا همان بریکس شد. سال‌های متمادی بود که دولت‌ها می‌خواستند به این پیمان که کشورهای چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی از اعضای اصلی آن هستند، بپیوندند، اما این امر محقق نمی‌شد. دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود پیوستن به این پیمان بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داد و بعد از حدود دو سال، ایران وارد گروه بریکس شد. گروهی که به امریکا و اروپا هیچ وابستگی ندارد و سعی اعضا بر این است که دلار را از چرخه مبادلات تجاری خود حذف کنند.
کشورهای چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی از شرکای اقتصادی ایران هستند و طی دو سال اخیر با توجه به بهبود مذاکرات، حجم تجارت ایران با کشورهای یاد شده رو به افزایش است. آمارها حکایت از آن دارد که سال گذشته تجارت غیرنفتی ایران با کشورهای عضو بریکس با 14 درصد رشد به بیش از 38 میلیارد دلار رسیده است. پیش‌بینی‌ها نیز حکایت از آن دارد که تا پایان سال‌جاری حجم تجارت ایران با 5 کشور یاد شده، حداقل به 48 میلیارد دلار می‌رسد.
دولت سیزدهم از نیمه دوم سال 1400 برای اینکه اقتصاد ایران را که به جهت بی‌تدبیری دولت گذشته تنها به اروپا گره خورده بود نجات دهد، سطح تعاملات خود را با کشورهای مختلف افزایش داد.
یکی از اقدام‌ها عضویت رسمی در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای بود. کشورهای عضو سازمان شانگهای قریب به ۴۲ درصد جمعیت جهان را تشکیل و ۲۸ درصد تولید ناخالص دنیا را به خود اختصاص می‌دهند. بنابراین یک بلوک قدرت محسوب می‌شود. توافق برای تجارت آزاد با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم در دولت سیزدهم به ثمر نشست. اتحادیه اوراسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال و تولید ناخالص داخلی هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار، میزان تجارت‌اش با کشورهای جهان بالغ بر ۸۵۰ میلیارد دلار است. در این میان ضمن توسعه روابط با همسایگان، همکاری با قاره آفریقا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. احیای روابط با امریکای لاتین هم در دولت سیزدهم آغاز شد و رفت و آمدهای اخیر نشان می‌دهد که قرار است ایران دوباره فعالیت‌های تجاری و صنعتی برون مرزی خود را آغاز کند.
روز پنجشنبه نیز ایران به گروه 5 پیوست و همچنین با عضویت آرژانتین، مصر، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات در این گروه موافقت شد. کشورهای عضو بریکس حدود ۲۰ درصد تجارت جهانی را در اختیار دارند و همچنین اعضای این گروه توانسته‌اند ۲۵ درصد از سرمایه‌گذاری خارجی جهانی را به خود جذب کنند. با الحاق کشورهای جدید، این گروه بسیار بزرگ‌تر خواهد شد و به اعتقاد کارشناسان می‌توان شاهد تحول در اقتصاد جهانی تحول بود.
کارشناسان مطرح می‌کنند بریکس شامل کشورهایی می‌شود که به عنوان اقتصادهای نوظهور در جهان به دنبال تغییر در هژمونی اقتصادی و یکجانبهگرایی امریکا هستند که طی دهه‌ها اجازه ورود به اقتصاد تک قطبی جهان را نمی‌داد اما اکنون با همکاری‌های صورت گرفته می‌توان امیدوار بود که دو قطبی شکل گرفته، معادلات را بر هم بزند، زیرا هزینه‌های پایین نیروی کار، جمعیت مطلوب و منابع طبیعی فراوان در میان اعضای این گروه سریع‌ترین تغییرات را رقم خواهد زد.
در حالی که اروپا و امریکا به دنبال انزوا و زمینگیر کردن اقتصاد ایران بودند، دیپلماسی فعال و پویای ایران باعث شد که در محافل سیاسی واقتصادی صحبت از احیای اقتصاد کشورمان باشد و اکنون خیلی از کشورها به دنبال توسعه روابط و همکاری با فعالان اقتصادی ایران هستند.
ایران را نمی‌توان در انزوا نگه داشت
عضو اتاق بازرگانی ایران درباره حضور ایران در بریکس به «ایران»، گفت: ائتلاف، همکاری‌های مشترک و همچنین عضویت در پیمان‌های مختلف به امریکا و اروپا این پیام را داد که ایران را نمی‌توانند در انزوا نگه دارند.
شعبان فروتن ادامه داد: بریکس گروه بزرگی است و حجم تجارت در آن بالاست. لذا ایران می‌تواند با همکاری با کشورهای عضو بریکس (چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی) میزان مبادلات تجاری خود را افزایش قابل توجهی دهد. در فضای بریکس می‌توان ضمن بهره‌مندی از منابع مالی، دلار را کنار گذاشت و تحریم‌های موجود را بی‌اثر کرد.
او با تأکید بر اینکه تمام کشورهای عضو بریکس منهای روسیه، همکاری خوبی با امریکا و اروپا دارند اما با وجود این پذیرفتند ایران که مورد شدیدترین تحریم‌هاست، عضو دائم این پیمان بین‌المللی شود، گفت: امریکا باید بپذیرد که دیگر نمی‌تواند بر تمام کشورها سلطه داشته باشد و اقتصاد دنیا را مدیریت کند. عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی این پیام را به امریکا و کشورهای متخاصم می‌دهد که ایران در اقتصاد دنیا نقش‌آفرین شده است.
او با بیان اینکه ایران در تجارت نباید به یک و یا دو کشور بسنده کند، گفت: اقتصاد ایرن نباید وابسته به اروپا و امریکا باشد، دیدیم که وابستگی به آنها باعث شد که در دوران تحریم مردم بشدت دچار مشکل شوند. لذا دیپلماسی که دولت سیزدهم در حال دنبال کردن است، بسیارمی تواند باعث پویایی اقتصاد کشور و بهبود معیشت مردم شود.
عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: اتاق بازرگانی و فعالان بخش خصوصی از عضویت ایران در بریکس بسیار خشنود هستند، چرا که هرگونه عضویت در پیمان‌های بین‌المللی به نفع تجار و فعالیت‌های بین‌المللی اقتصادی است. نکته دیگری که امیدوارم دولت سیزدهم پیگیری کند، عضویت در بانک بریکس است. این بانک بسیار فعال است و می‌تواند پشتوانه خوبی برای کشورمان باشد.
مهمترین رکن اقتصادی بریکس
بریکس در حال توسعه نهادهای داخلی خود برای یکپارچگی و افزایش قدرت مؤثر اقتصادی در سطح جهانی است. هدف اولیه این نهادها حمایت از پیشبرد برنامه‌های توسعه اعضا و تقویت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی آنهاست. تأسیس نهادهای مالی مستقل از نهادهای غربی را می‌توان مهمترین موفقیت بریکس در پیشـبرد همگرایـی و مهمترین مزیت آن در ساختار جدید اقتصادی جهانی دانست. دو نهاد مالی در درون بریکس از ارکان قدرت این گروه محسوب می‌شوند که برای ایران نیز متضمن فرصت‌هایی هستند. بانـک توسـعه جدید بریکـس مهمترین رکن اقتصادی بریکس است که در راسـتای نقـش آفرینـی مشـترک و همگرایی ایـن کشـورها در اقتصـاد جهانـی بـه وجود آمده است. بانـک توسـعه جدید بریکـس در سـال ۲۰۱۴ بـرای تأمین مالی پـروژه‌های زیرساختی در کشورهای بریکس و سایر بازارهای نوظهور تأسیس شد. ایـن بانک دارای سـرمایه ۱۰۰ میلیـارد دلاری است و دفتر مرکزی آن در شانگهای چین قـرار دارد. بر اساس توافقنامه تأسیس بانک توسعه جدید، این بانک باید از طریق وام، ضمانت، مشاوره، مشارکت در سهام پروژه‌ها و سایر ابزارهای مالی از پروژه‌های توسعه‌ای دولتی و خصوصی اعضا حمایت کند.
نهاد کلیدی دیگری که با هدف تقویت همگرایی مالی میان کشورهای عضو بریکس ایجاد شده، نهاد ذخیره احتیاطی بریکس است. ترتیبات ذخیره احتیاطی بریکس Contingent Reserve Arrangement (CRA) یک مکانیزم همکاری مالی برای حمایت از اعضای گروه در چالش‌ها و بحران‌های احتمالی مالی اسـت کـه توسـط کشـورهای بریکـس در سـال ۲۰۱۴ ایجـاد شـد.
بیشترین سهم از تولید ناخالص جهان
ایران در حالی عضو دائم بریکس شد که در سال 2021 بیش از 50 درصد از حجم صادرات کشور به کشورهای عضو این پیمان بوده است و 5 کشور یاد شده حدود 54 درصد از واردات کشور را تأمین کرده‌اند. گروه بریکس تا قبل از اعضای جدید بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی جهان (31.5 درصد) را در مقایسه با سایر بلوک‌های اقتصادی از جمله گروه هفت (30.7 درصد) به خود اختصاص داده است. همچنین پنج کشور عضو یک چهارم مساحت خشکی زمین و حدود 40 درصد جمعیت جهان (3 میلیارد و 187 میلیون نفر در سال 2021) را دارا هستند.
نمادی از ساختارسازی در صحنه بین‌المللی
گفتنی است ایده ایجاد گروه بریکس با نزدیکی ۴ قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان شامل برزیل، روسیه، چین و هند در دوران اوج یکجانبهگرایی امریکا در اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی شکل گرفت. سابقه شکل‌گیری این گروه به حضور ۴ عضو مؤسس، به سال ۲۰۰۱ باز می‌گردد و نهایتاً «گروه بریک» در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ رسماً تأسیس شد. آفریقای جنوبی نیز در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰ به این گروه اضافه شد و نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت.
مهمترین شاخصه در این گروه کارکردهای اقتصادی، مالی و پولی و همچنین گستره فرامنطقه‌ای و جهانی بودن اعضا و اثرگذاری آن بوده و لذا به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است. در حال حاضر علاوه بر ۵ عضو اصلی، ۲۳ کشور به شکل رسمی و ۶ کشور به صورت غیررسمی و اعلامی خواهان عضویت در این گروه هستند که از جمله آنها می‌توان به ایران، اندونزی، عربستان، کویت، امارات، بحرین، مصر، سوریه، مراکش، بلاروس، قزاقستان، کوبا، بولیوی، نیجریه، آرژانتین، ونزوئلا، تایلند، ویتنام، الجزایر، فلسطین، اتیوپی، هندوراس، مکزیک و … اشاره کرد که از آنها به عنوان «بریکس‌پلاس» یاد می‌شود. پیشنهاد ایجاد بریکس پلاس نخستین بار در اجلاس سران این گروه در چین در سال ۲۰۲۲ توسط رئیس جمهور این کشور مطرح شد تا مکانیزمی برای نزدیک‌کردن کشورها به این گروه قبل از اعطای عضویت کامل باشد.
بریکس نمادی از «رژیم‌سازی و ساختارسازی جدید در صحنه بین‌المللی» است که توسط قدرت‌های در حال ظهور و در مقابل گروه G7 شکل گرفته و رو به پیشرفت است. بانک بریکس نیز با نام «بانک توسعه نوین» در سال ۲۰۱۵ تأسیس شد.
در سایر رسانه‌ها نیز آمده است که با در نظر گرفتن اینکه گروه بریکس یک‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌سوم خاک جهان را در اختیار دارد، می‌توان متصور شد که با همکاری‌های چندجانبه حذف دلار از مبادلات تجاری را رقم بزند و از سوی دیگر بلوک شرق سکاندار بخش بزرگی از اقتصاد جهان شود و در این میان ایران نیز فرصتی در اختیار خواهد داشت تا پس از دهه‌ها تحمل تحریم‌های ظالمانه غرب، اقتصاد خود را با کشورهای نوظهور متحول کند.
بـرش
کریدور روسیه- ایران- هند فعال می‌شود
نه‌تنها بریکس شرایط را برای توسعه اقتصاد ایران فراهم می‌کند بلکه عضویت ایران در این سازمان می‌تواند کریدور روسیه- ایران- هند را فعال کند که به تسهیل و تسریع مبادلات میان کشورهای عضو کمک می‌کند و همچنین پروژه‌های کمربند و جاده در منطقه اوراسیا-اروپا را از طریق کشورهای آسیای مرکزی و روسیه به چین، امکان دسترسی و استفاده از منابع اوراسیا را فراهم می‌کند.
موقعیت جغرافیایی خاص ایران و ظرفیت‌ها و منابع غنی کشور در حوزه انرژی، ترانزیت و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی نگاه اعضای بریکس را به بخش جهان جلب می‌کند و می‌تواند به عنوان یکی از امن‌ترین، ارزان‌ترین و کوتاه‌ترین مسیرهای صادراتی برای اعضای این گروه ایفای نقش کند.
با عملیاتی شدن این اهداف و عضویت کشور در این گروه اقتصادی که توجه جهان را به سوی خود جلب کرده است ایران می‌تواند از انزوایی که طی سال‌ها بر اقتصادی کشور تحمیل شده است خارج شده و تبدیل به چهارراه اقتصاد جهان شود که نادیده گرفتن آن در ترانزیت جهانی غیرممکن باشد.