«ایران اقتصادی» از تدابیر دولت سیزدهم برای احیای صنعت گزارش می‌دهد
رشد 6/3 برابری صنعت پس از 8 سال رکود
رهبر انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت با تقدیر و تمجید از عملکرد خوب و قوی دولت سیزدهم در برخی بخش‌ها از جمله «کارهای زیربنایی»، «رشد شاخص‌های کلان اقتصادی به خصوص در بخش صنعت» و «سیاست خارجی»، گفتند: «تقویت نظام مالیاتی، افزایش محصولات پتروشیمی و کارهای ارزنده در زمینه نفت و گاز و راه‌اندازی چند هزار کارگاه تعطیل یا نیمه‌تعطیل از اقدامات قابل تقدیر دولت است.» کارشناسان و تحلیلگران حوزه صنعت، نیز این روزها از حال خوب صنایع کشور صحبت می‌کنند و می‌گویند که سیاست‌های حمایتی دولت سیزدهم از تولیدکنندگان، نتیجه بخش بوده است. به استناد آمارهای رسمی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران رشد صنعت کشور در دولت سیزدهم 3.6 برابر دولت قبل بوده است. رشد تولیدات صنعتی از 3.3 درصد در سال ۱۴۰۰ به 9.5 درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است که رشد 2.9 برابری را نشان می‌دهد که حد نصاب جدیدی در ۱۰ سال گذشته است. این رشد در ۸ سال دولت قبل رقم ۱٫۶ درصد بوده است.از جمله هدف گذاری‌های برنامه هفتم رشد هشت درصدی اقتصاد است و برای رسیدن به این هدف، متوسط نرخ رشد در حوزه صنعت 8.5 درصد تعیین شده است. وزارت صمت نیز رشد ارزش افزوده بخش صنعت را 8.2 درصد و بخش معدن را 5 درصد برای پایان سال 1402 در نظر گرفته است.
پرهیز از تصمیم‌های غیرمشورتی
اما دولت سیزدهم چگونه صنعت کشور را احیا کرد؟ زمانی‌که دولت سیزدهم استقرار یافت، حوزه‌های مختلف، متأثر از تصمیم گیری‌های دولت گذشته، دچار بحران شده بودند. یکی از بخش‌هایی که بشدت آسیب دیده بود، صنعت کشور بود. تولید بنگاه‌های صنعتی بشدت تقلیل یافته بود و تعداد کثیری از تولیدکنندگان توان تولید نداشتند و برخی دیگر هم به دلیل سیاست‌های دمدمی دولت روحانی، ترجیح داده بودند که دست از تولید بکشند. براین اساس دولت سیزدهم ضمن علاقه‌مند کردن فعالان اقتصادی به تولید، باید شرایطی را فراهم می‌کرد که تولیدکنندگان به فکر برگشت واحدهای صنعتی خود به چرخه تولید کشور باشند. از همین رو وزارت صمت، در اولین تدبیر خود، تصمیم گرفت که سیاست حمایتی از تولید و تولیدکنندگان را دنبال کند. بر این اساس در نخستین اقدام از تصمیم‌های غیرمشورتی پرهیز شد و وزارت صمت سعی کرد در تمام تصمیم گیری‌های تخصصی خود از کارشناسان، سندیکاها، انجمن‌ها و اتحادیه‌های مرتبط کمک بگیرد. موضوعی که در دولت گذشته مغفول واقع شده بود و گاهی تصمیم‌گیری‌ها پشت در بسته، صورت می‌گرفت.
جلوگیری از امور خلق‌الساعه
اقدام دیگری که صورت گرفت و می‌توان آن‌راعامل موفقیت در رشد صنعتی کشور دانست، جلوگیری از تصمیم‌های خلق الساعه بود. به اذعان اهالی تولید، مهم‌ترین موضوعی که به تولید و صنعت کشور آسیب زد، اتخاذ تصمیم‌های ناگهانی بود. یک شبه تعرفه واردات مواد اولیه به کشور بالا می‌رفت، جلوی صادرات گرفته می‌شد، ارز برای گروه کالایی حذف می‌شد یا ممنوعیت واردات برخی از کالاها اعلام می‌شد آن هم در شرایطی که فعال اقتصادی، کالا را در کشور مبدأ خریداری کرده بود.
وزارت صمت برای آنکه گذشته را جبران کند، سعی کرد که برای اجرای مصوبات جدید خود، فرصت زمانی به فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان بدهد تا آنها در مهلت زمانی تعیین شده بتوانند، رویه خود را تغییر و به روز کنند.
مبارزه با رانت و فساد
اقدام دیگری که دولت سیزدهم انجام داد تا حال این روزهای صنایع کشور بهبود پیدا کند، مبارزه با رانت و فساد بود. وزارت صمت شفافیت در امور را دنبال کرد که نمونه بارز آن را مردم در صنعت خودرو و بازار خودرو دیدند. بعد از 4 سال آرامش به بازار خودرو برگشت و قیمت‌های جهشی، رو به تنزل رفت به گونه‌ای که قیمت کارخانه‌ای و بازار خودرو در حال نزدیک شدن به هم هستند. این امر به جهت ایجاد سامانه یکپارچه خودرو است؛ سامانه‌ای که عملکرد آن شفاف است و بدون انجام قرعه کشی، خودرو به تمام ثبت نام کنندگان می‌رسد. این سامانه سبب شده که بساط سفته بازان خودرو برچیده شود و خودرو با شرایط بهتری به دست متقاضیان اصلی برسد. با توجه به تخصیص مناسب خودرو و پایان نگرانی مردم از خرید اکنون تنها خریداران واقعی سراغ سامانه یکپارچه خودرو می‌آیند. آمارها حکایت از آن دارد که 50 درصد متقاضیان خرید خودرو که در سری دوم سامانه یکپارچه خودرو، ثبت‌نام کرده بودند، از فرایند خرید خودرو انصراف داده‌اند. دلیل اصلی ثبات در بازار خودرو، افزایش تولید خودرو و موافقت با واردات خودروهای صفر و کارکرده است. در مجموع دستاورد دو سال ابتدایی دولت مردمی در تولید خودروی سواری رقمی بالغ بر یک میلیون و 944 هزار و 148 دستگاه خودرو است.
پایدارسـازی تولید و ایجـاد امیـد
وزارت صمت از نیمه دوم سال 1400 به سمت ثبات آفرینــی، پایدارسـازی تولید و ایجـاد امیـد و نشـاط در بین تولیدکنندگان رفت و در این میان نهضت احیای واحدهای تعطیل یا نیمه تعطیل را با جدیت دنبال کرد.
دولــت رئیسی در ابتــدای شــروع بــه کار خود بــا حجــم زیــادی از واحدهــای تولیــدی تعطیــل یــا نیمــه تعطیــل روبه‌رو بــود کــه رســیدگی بــه وضعیــت و احیــای آنهــا می‌توانســت رشــد تولیــد و اشـتغال را بـا هزینه‌های کمتـری بـه دنبـال داشـته باشـد. از همیـن رو نهضـت احیـای ایـن واحدهـا در دسـتور کار قـرار گرفـت. در طـول دو سـال گذشـته بیـش از 67 هـزار واحـد تولیـدی کوچـک، متوسـط و بـزرگ کـه از چرخـه اقتصـاد ملـی خـارج شـده بودنـد، رصـد و شناسـایی شـد و اقدامــات حمایتــی لازم از آنهــا در دســتور کار قــرار گرفــت. بــا تدویــن آیین‌نامه‌ها، تســهیل امــور، رفــع موانــع و انعقــاد تفاهمنامه‌های متعــدد بــرای تأمین مالــی، حــدود 5400 واحــد تولیـدی شـاخص طی دو سال اخیر بـه چرخـه کار و فعالیـت بـازگشـتند و در نتیجـه آن، 116 هـزار میلیـارد تومـان سـرمایه و 118 هـزار شـغل احیـا شـد.
طراحـی نقشـه راه اقتصـاد کشـور
همچنین یکـی از اولویت‌های دولـت مردمـی طراحـی نقشـه راه اقتصـاد کشـور بـا هـدف تحقـق رشـد اقتصــادی پایــدار و پیشــبرد آن از طریــق ســازماندهی، هماهنگــی و هم افزایــی وزارتخانه‌ها و دســتگاه‌های اجرایــی بود. از همین رو دولت رئیسی طرح‌های پیشران را تعریف کرد. بــه منظــور پیشــرفت کشــور در حــوزه صنایــع پتروشــیمی و فلزی-معدنــی، 48 پــروژه بــزرگ ملــی بــا ســرمایه‌گذاری 17.3 میلیــارد دلار و بــرای بهره‌برداری در بــازه 48 ماهــه دولــت مردمــی طراحــی و تعریــف شــد. ایــن پروژه‌ها در حوزه‌های اکتشــاف و اســتخراج معــادن، زنجیره‌های فــولاد و مــس، پتروپالایــش، نیــروگاه و ایجــاد زیرســاخت بــا مســئولیت اجـرا و تأمین مالـی شـرکت‌های مجتمـع فـولاد مبارکـه، شـرکت معدنـی و صنعتـی گل گهـر، شـرکت ملـی صنایـع مـس ایـران، شـرکت معدنـی و صنعتـی چادرملـو، پتروشـیمی خلیـج‌فــارس، شــرکت ســرمایه‌گذاری توســعه معــادن و فلــزات و شــرکت گــروه گســترش نفــت و گاز پارســیان در بهمــن مــاه ســال 1400 در 13 اســتان و 27 شهرســتان آغــاز شــد کــه بــا در نظـر گرفتـن طـول دوره سـاخت حـدود 48 مـاه، انتظـار می‌رود تمامـی پروژه‌ها در اواخـر سـال1404 بـه بهره‌برداری برسـند. بـا اجـرای پروژه‌های مذکـور، 40 میلیـون تـن محصـولات معدنـی زنجیــره فــولاد و مــس، 14 میلیــون تــن محصــولات پتروپالایــش (فــرآورده و محصــولات پتروشــیمی)، 3 هــزار مــگاوات بــرق، 20 میلیــارد دلار درآمــد ســالانه بــرای شــرکت‌ها، 11 میلیــارد دلار صـادرات، 85 هـزار شـغل جدیـد (21 هـزار شـغل مسـتقیم و 64 هـزار شـغل غیرمسـتقیم) ایجــاد خواهــد شــد. میــزان پیشــرفت پروژه‌های مذکــور در طــول 16 مــاه عملیــات اجرایــی در گـروه صنایـع پتروشـیمی بـا 6 پـروژه 7 درصـد و در گـروه صنایـع فلـزی ـ معدنـی بـا 42 پـروژه 29 درصــد بــوده اســت. میانگیــن پیشــرفت پروژه‌ها حــدود 16 درصــد اســت.
افزایش تولید محصولات فولادی
از دیگر دستاوردهایی که دولت سیزدهم داشته افزایش تولید در فولاد خام و محصولات فولادی است. تولید 30 میلیون تن فولاد خام در سال 1401 با رشد بیش از 7 درصد نسبت به سال 1400 و تولید 22 میلیون تن محصولات فولادی در سال 1401 با رشد بیش از 12 درصد نسبت به سال 1400 در کارنامه دولت سیزدهم ثبت شده است. تولید 632 هزار تن آلومینیوم در سال 1401 با رشد بیش از 12 درصد نسبت به سال 1400 هم از دیگر موضوعاتی است دولت سیزدهم کمک به ارتقای آن کرده است.
تولید انواع تلویزیون بیش از 1.98 میلیون دستگاه در سال 1401 بوده که در قیاس با سال 1400 رشد 32 درصدی داشته است. تولید یخچال فریزر بیش از 2.7 میلیون دستگاه در سال 1401 بوده که در مقایسه با سال قبل از آن با رشد حدود 8 درصدی ثبت شده است. در سال 1401 میزان تولید ماشین لباسشویی 1.66 میلیون دستگاه بوده که در همسنجی با سال 1400، رشد حدود 4 درصدی در این بخش حاصل شده است.
در تولید انواع منسوجات منتخب نیز رکوردهای خوبی حاصل شده است. به عنوان مثال میزان تولید الیاف اکریلیک در سال 1401 بیش از 8.1 هزار تن بوده؛ در قیاس با سال 1400 رشد حدود 500 درصد به دست آمده است.
سال گذشته میزان تولید نخ فیلامنت پلی‌استر 299 هزار تن بوده و در مقایسه با مدت مشابه سال 1400، رشد حدود 5.3 درصدی حاصل شده است. در مدت عنوان شده تولید الیاف پلی‌استر (213 هزار تن در سال گذشته) 4 درصد رشد داشته است. همچنین میزان تولید نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی در سال 1401 بیش از 285 هزار تن بوده و عدد حاصله در قیاس با سال 1400، رشد 4 درصدی داشته است. در این میان باید تأکید کرد که سال گذشته بیش از 805 هزار تن انواع منسوجات تولید شده است.
کاهش قابل توجه تورم تولید
از دیگر نشانه‌های بهبود تولید کشور، می‌توان به کاهش قابل توجه تورم ماهانه بخش تولید در اردیبهشت سال ۱۴۰۲ نسبت به اردیبهشت سال‌های 1401 اشاره کرد. تورم ماهانه اردیبهشت سال ۱۴۰۲ در حالی به ۳.۲ درصد رسیده بود که این رقم در سال‌های 1400-1401 به ترتیب ۹.۷ و ۵.۸ درصد بوده است.
در خرداد ۱۴۰۱ نرخ تورم تولیدکننده ۴۲ درصد بود و فروردین امسال به ۴۰.۷ کاهش یافت.همچنین تورم نقطه به نقطه شاخص بهای تولیدکننده در اردیبهشت سال‌جاری با ۸.۳ درصد کاهش نسبت به ماه قبل به رقم ۳۲.۴ درصد رسید. این در حالی است که تورم نقطه به نقطه در اردیبهشت ۱۴۰۰ عدد ۱۰۳.۱ درصد را ثبت کرده بود.
بـرش
فعال‌سازی واحدهای معدنی
یکی از اتفاق‌های مهمی که دولت سیزدهم پیگیری کرد، فعال‌سازی واحدهای معدنی است. چند سالی بود که از فعال‌سازی معادن کوچک صحبت می‌شد و اینکه ضرورت دارد معادن غیرفعال و راکد احیا شوند. بر اساس آخرین آمارها، در سال‌های 1400 و 1401 حدود 1000 فقره از معادن به چرخه تولید بازگشتند و همچنین معادن کوچک پس از احداث کارخانه 130 هزار تنی کنسانتره مس در استان کرمان فعال شدند.
موضوع دیگری که دولت سیزدهم پیگیری کرد و نتیجه آن در اقتصاد کشور مشهود است کاهش بنگاه‌های اقتصادی مشکل دار از 994 بنگاه به 809 بنگاه در دو سال 1400 و 1401 است و در این میان حمایت از بنگاه‌های اقتصادی در قیاس با گذشته بسیار بهبود یافت. برای اینکه وضعیت صنعت کشور در قیاس با گذشته بهبود پیدا کند و تولیدکنندگان دغدغه کمتری داشته باشند، دولت سیزدهم تصمیم گرفت به روش‌های تأمین مالی تولید، توسعه و تنوع بدهد. از همین رو طراحی و اجرای تأمین مالی تولید در قالب هدایت منابع تبصره 18 قانون بودجه 1400 و 1401، توسعه دامنه شمول وثایق بانکی، طراحی و انتشار اوراق سپرده نفتی، طراحی و راه‌اندازی شرکت پروژه سهامی عام و همچنین پرداخت تعداد 1.7 میلیون فقره به مبلغ 63همت تسهیلات خرد بر مبنای اعتبارسنجی و بدون وثایق به تولیدکنندگان، از اقدامات صورت گرفته در جهت حمایت از تولیدکنندگان بوده است.