آخرین وضعیت طرح‌های انتقال آب در ایران
در حال حاضر پنج ابرپروژه انتقال آب دریا برای تأمین آب مورد نیاز فعال است که حدود یک میلیارد مترمکعب آب را تا پایان دولت سیزدهم منتقل می‌کند.
به‌گزارش ایسنا، طی سال‌های گذشته در بخش آب پروژه‌های زیادی تعریف شده و زمانی که دولت شروع به کار کرد با حجم پروژه‌های نیمه کاره مواجه شده بود. از این مجموعه در شمار طرح‌های مختلف، تعدادی طرح به عنوان طرح‌های اولویت‌دار مشخص شد؛ طرح‌های انتقال آب نیز در این مجموعه قرار گرفت. فاز نخست نخستین خط لوله انتقال آب در سال ۱۳۹۹ اجرا شد و قرار است سایر طرح‌های انتقال آب نیز به‌تدریج اجرا شده و بخش مهمی از آب مورد نیاز استان‌های کم‌آب شرقی و مرکزی کشور از طریق دریای عمان و خلیج‌فارس تأمین شود. طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس قرار است در گام نهایی، منابع آبی جدید هفت استان هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان را تأمین کند. برای اجرای این طرح‌ها حدود ۳۷۰۰ کیلومتر لوله‌گذاری خواهد شد که آب خلیج‌فارس و دریای عمان را به هفت استان تعیین‌شده، منتقل می‌کند. هم اینک، طرح انتقال آب دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان در مجلس مصوب و مقرر شده است عملیات اجرایی این طرح بزرگ در بخش دریا و آبگیرها با سرعت به انتها برسد که پیشرفت این پروژه هم‌اکنون 8 درصد است. بر این مبنا، خط دوم انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی نیز اواخر سال قبل آغاز شد، این درحالی است که خط اول انتقال آب از سال ۱۳۸۸ تعریف و در سال ۱۳۸۹ مصوب و عملیات اجرایی آن آغاز شد.
بر اساس پیش‌بینی‌ها، خط دوم انتقال آب خلیج فارس تا چهار سال آتی در مدار فعالیت قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، خط سوم انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی با محوریت استان اصفهان در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است.
بر اساس به‌روزترین اطلاعات این پروژه، عملیات اجرایی این خط از غرب بندرعباس آغاز شده و آب‌شیرین‌کن‌ها در این ناحیه احداث می‌شوند. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته طی چهار سال آینده میزان تولید آب توسط آب‌شیرین‌کن‌های کشور در جوار دریا شش برابر خواهد شد.
آن‌طور که اعلام شده پنج ابرپروژه انتقال آب دریا برای تأمین آب مورد نیاز فعال است، این پروژه‌های بزرگ بخشی از نیازهای آبی مناطقی از کشور را تأمین خواهد کرد و توسعه این ابرپروژه‌ها با کمک صنایع انجام می‌شود.
بر اساس آخرین آمار اعلام شده یک خط از دریای عمان برای استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی و رضوی احداث می‌شود که این طرح تاکنون ۱۳ درصد پیشرفت داشته است و ۲۸۰ میلیون مترمکعب شیرین‌سازی آب برای ۳۰ میلیون نفر در این طرح ایجاد خواهد شد. در مجموع ۱۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه پروژه‌های در نظر گرفته شده است.
سیستان و بلوچستان یکی از اصلی‌ترین نقاطی است که وزارت نیرو در حال انجام آبرسانی به این منطقه است، مجموعه‌هایی از پروژه‌های چند لایه مطرح شده که در سه بخش کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت اجرا خواهد شد، ۱۱۵ حلقه چاه در برنامه کوتاه مدت طراحی شده، طرح انتقال آب از آبخوان‌های شهری در برنامه میان مدت و طرح انتقال از دریای عمان در برنامه بلند مدت در نظر گرفته شده، با این حال ایران به دنبال دریافت حقابه هیرمند نیز است.
همچنین پروژه خط انتقال برای استان‌های یزد و کرمان نیز ۹۶ درصد پیشرفت دارد که در سال گذشته کلنگ خط دوم آن زده شد و بر اساس این طرح ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب شیرین به فلات مرکزی منتقل می‌شود.
خط بعدی انتقال آب برای استان اصفهان بوده که برای رفع مشکل کمبود آب در بخش صنعت خواهد بود و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب برای اصفهان شیرین‌سازی خواهد شد که در گام اول ۲۰۰ میلیون مترمکعب است.
ایران مکلف است بر اساس ماده ۳۶ قانون برنامه ششم توسعه ۷۰ درصد تجهیزات مورد نیاز سامانه‌های آب شیرین‌کن را در داخل تولید و بومی‌سازی کند، همچنین در کنار آن باید ۳۰ درصد آب مورد نیاز استان‌های ساحلی خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر از منابع آب شیرین‌کن تأمین شود.
با توجه به اولویت تأمین آب شرب در تمام نقاط کشور و با عنایت به ظرفیت موجود برای تأمین آب از دریا، اهمیت اجرای پروژه‌های احداث آب شیرین‌کن در کشور و بویژه نوار ساحلی خلیج فارس دوچندان شده و این مهم در دولت سیزدهم نیز با جدیت در دستور کار قرار گرفته است.
هر ساله تعدادی از پروژه‌های آب شیرین‌کن از محل ردیف خرید تضمینی احداث شده و بسیاری از آنها در حال بهره‌برداری است. بر این اساس در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۷، ۲، ۸ و ۶ قرارداد راه‌اندازی پروژه آب‌شیرین منعقد شده است. با توجه به ماهیت این پروژه‌ها که منبع تأمین آب آنها دریا است، قراردادهای این حوزه در خصوص تأمین آب شهرهای سواحل جنوبی کشور منعقد شده است که از جمله استان‌های پیشتاز در این زمینه می‌توان به استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان اشاره کرد.
از سال ۱۴۰۰ پروژه‌های آب شیرین‌کن در استان‌های مختلف از جمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان، یزد و بوشهر به بهره‌برداری رسیده است که شامل فاز چهارم نمک‌زدایی زاهدان، نمک‌زدایی ناهنگ، نمک‌زدایی بافق، نمک‌زدایی مهدی آباد – آوین، نمک‌زدایی فاز ۴ بوشهر، نمک‌زدایی عسلویه(اخند) و غیره می‌شود. همچنین در این زمینه پروژه‌های متعددی در استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر با ظرفیت اسمی تولید آب در مجموع ۹۶ هزار و ۵۵۰ مترمکعب در شبانه‌روز در حال ساخت و مرحله پیشبرد است. توسعه زیرساخت‌های صنعت آب در بخش‌های مختلف و در حوضه‌های آبریز کشور، اعم از ساخت سیل‌بندها و سدها، ایجاد خطوط انتقال، کانال‌ها و تصفیه‌خانه‌ها، شبکه‌های آبرسانی و شبکه‌های توزیع و همچنین متنوع‌سازی مسائل آبی در دستور کار دولت و وزارت نیرو قرار گرفته است.
بر این اساس امروز به مرور زمان و با رشد اقتصاد و افزایش میزان مصرف آب در کنار افزایش میزان تقاضای منابع آبی، سالانه شاهد تحلیل این منابع هستیم، بر این اساس استفاده از آب‌های غیرمتعارف از جمله بهره‌مندی از آب دریا جزو برنامه‌های وزارت نیرو است.