نگاهی به پروژههای جمع‌آوری گاز مشعل در دولت سیزدهم
سجاد طاهری
روزنامه نگار
جواد اوجی، وزیر نفت، به تازگی خبر از جمع‌آوری گازهای همراه نفت داده است؛ خبری خوشایند در بحبوحه ناترازی گاز؛ جمع‌آوری این گازها، وعده‌ای است که دولت رئیسی در ابتدای کار خود داده بود. اگرچه تا امروز پروژه فلرینگ در کشور پیشرفت‌هایی داشته اما آنچنان محسوس نبوده است.
شرکت بریتیش پترولیوم در هفتاد و دومین گزارش «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۳» میزان فلرینگ گاز در کشورهای مختلف را اعلام کرد که روسیه، ایران، عراق، ونزوئلا و امریکا به ترتیب با فلرینگ سالانه ۲۶، ۱۸.۴، ۱۷.۸، ۹.۸ و ۸.۸ میلیارد مترمکعب جزو پنج کشور دارای بیشترین هدررفت گاز در مشعل هستند.
در جهان سالانه افزون بر 150 میلیارد مترمکعب گاز تحت عنوان فلرینگ (یا سوزاندن گازها توسط مشعل) به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که بر اساس آمارهای بانک جهانی این رقم چیزی معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپا است. از کل حجم گازهای آلاینده، 75درصد آن متعلق به 10 کشور است که ایران هم جزو آنها محسوب می‌شود.
این واقعیت را باید پذیرفت که ذخایر نفت و گاز ایران به نیمه‌عمر خود رسیده‌اند و باید از نگاه توسعه‌گرا فاصله گرفت و به جای آن باید برای ذخیره‌سازی منابع انرژی فکری اساسی کرد. منابع عظیم نفت و گاز در ایران، توجه‌ها را از گازهای مشعل دور کرده است در حالی که فلرهایی که در ایران دود می‌شود و از بین می‌رود، به‌تنهایی می‌توانند ذخایر بزرگی باشند که کشور با مدیریت نادرست انرژی، سال‌هاست خود را از آن محروم کرده است.
با وجود هدف‌گذاری برنامه هفتم برای جمع‌آوری ۹۰ درصد این گازها، عملکرد محقق شده کمتر از ۱۰ درصد بوده است. کل سرمایه‌گذاری لازم برای جمع‌آوری این گازها کمتر از ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود که معادل ارزش یک سال سوزانده شدن آنها است.
خوشبختانه در سال‌های اخیر طرح‌ها و پروژههای زیادی درخصوص فلرینگ تعریف شده است. جمع‌آوری 21 مشعل مربوط به میدان‌های شرق کارون برای ارسال به پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس، یکی از پروژههای فلرینگ است که با موفقیت انجام شده است. به گفته وزیر نفت، با جمع‌آوری این مقدار گاز همراه، معادل نزدیک به تولید گاز یک فاز در پارس جنوبی به مقدار 20 میلیون مترمکعب به حجم گاز کشور اضافه خواهد شد که هم به شبکه سراسری گاز و هم به تأمین خوراک پتروشیمی‌ها کمک می‌کند.
از دیگر پروژههای موفق فلرینگ در دولت سیزدهم، می‌توان به جمع‌آوری گازهای مشعل در شرق کارون اشاره کرد که روزانه در 52 مشعل در حال سوختن هستند و با حدود 1.2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جمع‌آوری می‌شوند.
برای جمع‌آوری گازهای مشعل میدان‌های نفتی شرق کارون در مجموع ۴۲ قرارداد (۱۹ قرارداد ئی‌پی‌سی + ۲۳ قرارداد خرید کالا و خدمات با پیمانکاران و سازندگان ایرانی) امضا شده است؛ ضمن آنکه پیشرفت کل طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون» تاکنون ۵۳ درصد بوده است که مرحله به مرحله به بهره‌برداری می‌رسند.
در قانون بودجه ۱۴۰۲ تصویب شده است که به ازای هدررفت هر مترمکعب گاز فلر ناشی از فعالیت کلیه واحدهای عملیاتی شرکت‌های تابعه وزارت نفت، معادل پنج هزار ریال از محل منابع داخلی وزارت نفت به‌صورت ماهانه به حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز شود اما این موضوع به طور جدی پیگیری نشده و به نظر می‌رسد اولین راهکار جمع‌آوری گازهای همراه نفت، سرمایه‌گذاری باشد.
بی‌توجهی دولت‌ها به فلرینگ تا جایی پیش رفته است که بخش بزرگی از ثروت ملی ایران در طول سالیان گذشته به هدر رفته و دولت سیزدهم یکی از معدود دولت‌هایی است که جمع‌آوری گازهای همراه نفت را در دستور کار خود قرار داده است. اگرچه این طرح‌ها و پروژه‌ها به کندی پیش می‌روند اما دست‌کم می‌توان امیدوار بود که کلید این کار زده شده است.
دولت رئیسی در ابتدای کار خود، وعده جمع‌آوری گازهای همراه نفت را داده بود و پیشرفت پروژههای فلرینگ در مدت اخیر نشان از توجه و عزم جدی وزارت نفت برای جمع‌آوری این گازها دارد.