خسارت 10 میلیارد دلاری هدررفت بنزین در خودروهای پرمصرف
طبق محاسبات در صورت مصرف استاندارد خودروهای داخلی و با فرض قیمت هر لیتر بنزین صادراتی معادل 0.5 دلار، سالانه درآمدی معادل 10 میلیارد دلار نصیب کشور می‌شد.
در حال حاضر آمار ۶۹ درصدی مصرف سوخت در بخش حمل‌ونقل خودروهای شخصی نشان می‌دهد در حوزه حمل‌ونقل عمومی اقدام مؤثری انجام نشده است. همچنین ۲۰ درصد مصرف سوخت ما به موتورسیکلت‌ها مربوط می‌شود.
واردات گسترده واکسن و افول کرونا در ایران از اواسط سال 1400 منجر شد فنر فشرده شده مصرف بنزین در سال‌های قبل از آن، به ناگهان و با سرعت زیادی رها شود و این موضوع در کنار بی‌توجهی به احداث پالایشگاه جدید و رشد تولید بنزین، در نهایت منجر به ناترازی بنزین در کشور شده است.
طبق محاسبات، با بررسی روند 10 سال رشد مصرف بنزین طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، میانگین مصرف بنزین در سال جاری روزانه 120 میلیون لیتر و میانگین تولید متعارف از پالایشگاه‌ها 105 میلیون لیتر برآورد می‌شود که حکایت از ناترازی 15 میلیون لیتری در روز است.
به نظر می‌رسد پیش‌بینی مصرف بنزین بر مبنای رشد 10 ساله مصرف، دقیق بوده است و تا نیمه سال اعداد واقعی مصرف با این پیش‌بینی تطابق دارد.
علی‌اکبر نژادعلی، مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به آخرین ارقام مصرف بنزین تا شهریور ماه عنوان کرد: میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تاکنون روزانه 116 میلیون لیتر است ولی در دوره مشابه 1401 این عدد 102.5 میلیون لیتر بوده که حاکی از رشد 13.5 میلیون لیتری دارد.
طبق آمار گمرک، ایران در سال گذشته (سال 1401) هیچ صادرات بنزینی نداشته و در حالت خوشبینانه در تراز قرار داشته است، درنتیجه با افزایش 13.5 میلیون لیتری مصرف بنزین در سال جاری، این عدد به ناترازی بنزین در کشور منجر شده است.
البته ظاهراً وزارت نفت با استفاده از راهکارهایی تاکنون مانع از واردات بنزین شده است که این راهکارها می‌تواند شامل مواردی مانند افزایش کمیت تولید با کاهش کیفیت در پالایشگاه‌های موجود، استفاده از ظرفیت پتروشیمی‌ها برای تأمین مواد اولیه بنزین، سوآپ بنزین و... باشد.
به هر حال این موضوع بدان معناست که عدم‌النفع ناشی از افزایش مصرف 13.5 میلیون لیتری بنزین به نحوی به اقتصاد کشور تحمیل شده که اگر به صورت واردات بنزین نباشد قطعاً به صورت افت تولید پتروشیمی‌ها و کاهش کیفیت بنزین تولیدی خواهد بود.
اما آیا راهکاری برای حل ناترازی بنزین وجود دارد؟ قطعاً راهکار اساسی حل این مشکل، اصلاح صنعت خودروسازی کشور است، صنعتی که خودروهایی تولید می‌کند که دو برابر استاندارد جهانی بنزین مصرف می‌کنند.
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش گفت: در شرایطی که هیچ توجهی به موضوع بهینه‌سازی نمی‌شود و مصرف بنزین خودروهای داخلی به طور میانگین دو برابر متوسط جهانی است، نمی‌توان با ساخت پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین به تقاضا پاسخ داد و بخشی از بنزین کشور که می‌تواند در یک زنجیره بزرگ اشتغالزایی و شرکت‌های دانش‌بنیان به مصرف برسد، اکنون در حوزه سوخت به مصرف می‌رسد و عدد مصرف ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین در روز، عددی بسیار غیرمنطقی است که متأسفانه این اعداد در حوزه سوخت‌های دیگر نیز بالاست.
به اعتقاد کارشناسان، هم‌اکنون بزرگ‌ترین مشکل پیش‌روی احداث پالایشگاه‌ها و افزایش تولید بنزین، کمبود منابع مالی است.
احداث یک پالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای، به حدود 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که تأمین آن حتی در شرایط غیرتحریمی نیز مشکل است، هر چند که وزیر نفت از در حال اجرا بودن ۸ طرح پالایشی و پتروپالایشی در کشور خبر داده و گفته ظرفیت پالایشی و کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی در دولت سیزدهم ارتقا یافته است.
جواد اوجی اظهار کرد: بر این اساس بود که از ابتدای استقرار دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به این امر شد و خوشبختانه اقدام‌های متعددی را در طول یک‌سال و‌نیم گذشته انجام دادیم. در چهارچوب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی، ۸ طرح پالایش و پتروپالایش میعانات گازی و نفت خام با ظرفیت ۱۴۶۰ هزار بشکه در روز و سرمایه‌گذاری ۲۸.۶ میلیارد دلار در دست پیگیری و اجرا است.
وی تأکید کرد: همچنین طبق ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی و کاهش ترکیبات گوگردی به صورت جدی در دستور کار وزارت نفت در دولت سیزدهم است و در این راستا ۱۱ طرح بهینه‌سازی و ارتقای کمی و کیفی فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌های موجود، ذیل قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با مجموع سرمایه‌گذاری ۶.۷ میلیارد دلار در حال اجراست.
واقعیت این است که اگر صنعت خودروسازی کشور در وضعیت استاندارد قرار داشت، هم‌اکنون مصرف بنزین در کشور نصف و با فرض قیمت هر لیتر بنزین صادراتی معادل 0.5 دلار، سالانه درآمدی معادل 10 میلیارد دلار نصیب کشور می‌شد. یعنی هر سال منابع مالی احداث یک پالایشگاه تأمین می‌شد!
آمارها نشان می‌دهد 7 میلیون خودرو، ۱۰ میلیون موتورسیکلت و ۸۶ درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور فرسوده‌اند و این در حالی است که خودروها سهمی ۶۰ درصدی در انتشار آلاینده‌ها و آلودگی هوا دارند.
تاکنون در کشور ۲۶ میلیون خودرو شماره‌گذاری شده که از این تعداد حدود ۷ میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده‌اند، همچنین ۱۲.۵ میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری شده که حدود ۱۰ میلیون از آنها فرسوده‌اند و عموماً نیز کاربراتوری هستند.
سن فرسودگی موتورسیکلت ۶ سال تعیین شده و سن فرسودگی خودرو هم متفاوت است، مثلاً سواری ۲۰ سال و عمومی ۱۰ سال در نظر گرفته شده است.
به بیان دیگر اصلاح صنعت خودروسازی نه تنها مشکل افزایش بی‌رویه مصرف بنزین را حل می‌کند بلکه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تولید بنزین و سپس صادرات آن برای درآمدزایی بیشتر شود.