علی اشرفی سرپرست دفتر فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی
طرح تحول دیجیتال گمرک در مسیر دولت الکترونیک طراحی شد
ایده اولیه الکترونیکی کردن رویه‌ها و فرآیندهای گمرکی ابتدا از دهه ۷۰ کلید خورد و در سال ۱۳۷6 گمرک ایران به شکل جدی با اجرایی کردن سامانه مدنظر سازمان جهانی گمرک به عنوان آسیکودا به صورت عملی به سمت مکانیزاسیون رویه‌های گمرکی گام برداشته است. طی سالیان متمادی استفاده از سامانه‌های سازمان جهانی گمرک از جمله آسیکودای جهانی و آسیکودای پلاس _ پلاس، در دهه ۹۰ گمرک با نگاه بر نیروهای متخصص داخلی از کارشناسان و ظرفیت کشورمان برای الکترونیکی کردن رویه‌ها بهره گرفته است، در حال حاضر با همین دیدگاه طرح تحول دیجیتال گمرک در حال برنامه‌ریزی و اجرایی شدن است تا ضمن استمرار در روند الکترونیکی شدن رویه‌های گمرکی، گام‌های بزرگتری در این مسیر برداریم. از همین رو در خصوص ضرورت، اهمیت و چرایی اجرایی کردن این سامانه با علی اشرفی گفتگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن در ذیل آمده است.
جناب آقای اشرفی برای اجرایی کردن طرح تحول دیجیتال در گمرک و موفقیت نسبی در اجرای طرح در ابتدا چه موارد و برنامه‌هایی را در نظر گرفته‌اید و چه اقداماتی را انجام داده‌اید؟
برای به روزرسانی و الکترونیکی کردن رویه‌های مختلف گمرکی و سامانه جدید همه مدیران و همکاران گمرک تلاش مضاعفی داشته‌اند و نشست‌های تحلیلی متعددی نیز برگزار شد و برآیند حاصل از این نشست‌ها و جمع‌آوری نظرات، راهکارها و پیشنهادهای مدیران گمرک مستندات لازم برای اجرای طرح و پیشرفت عملیاتی و کارآمد و به روز رسانی در ۱۲ رویه گمرکی در راستای طرح تحول دیجیتال گمرک، تهیه و تدوین شده است.
قطعا دانش فنی که در خصوص به روزرسانی رویه‌ها و استقرار سامانه جدید حاصل شده و استانداردسازی رویه‌ها به اندازه هوشمندسازی سامانه‌ها و رویه‌ها ارزشمند است.
با توجه به سامانه جامع تجارت و براساس تکالیف قانونی، تجارت می‌بایست بر بستر این سامانه انجام شود در خصوص همگنی طرح تحول دیجیتال گمرک با این سامانه توضیح بفرمایید؟
این طرح منطبق با سامانه جامع تجارت طراحی شده و در فاز نخست آن که مختص رویه واردات بوده از مرحله اظهار کالا تا قبل از درب خروج را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با اجرایی شدن این طرح، خدمت گیرنده می‌تواند ظرف کمترین زمان اظهارنامه خود را به طور کامل پیگیری و ثبت کند. این طرح در امتداد پروژه توسعه دولت الکترونیک و فناوری اطلاعات تعریف شده است.
در خصوص ضرورت ایجاد و توسعه سامانه جدید توضیح دهید؟
هر سامانه الکترونیکی بعد از مدتی نیاز به بازنگری دارد و تغییرات در آنها احساس می‌شود از همین رو طرح تحول دیجیتال گمرک طراحی و برنامه‌ریزی شده است.
در توسعه سامانه جدید و ضرورت ایجاد آن باز طراحی معماری سامانه با هدف لزوم کاهش هزینه‌های نگهداری زیرساخت، نگهداری نرم‌افزار، لزوم افزایش سرعت و کیفیت عملکرد سامانه و لزوم کاهش مخاطرات امنیتی مد نظر قرار گرفت.
از طرفی دیگر با توجه به ارتقا و بهبود در فرایندهای گمرکی، لزوم استانداردسازی فرایندها مطابق قوانین جدید، لزوم یکسان‌سازی عملیات در گمرکات اجرایی، لزوم بازنگری فرایندها، پویایی سامانه و تکنولوژی روز و بازنگری فرایند در راستای انجام تکالیف قانونی از دیگر دلایل ضرورت و توسعه سامانه جدید بوده است.
همچنین به دلیل مشکلات سامانه فعلی به لحاظ قدیمی شدن تکنولوژی نرم‌افزار فعلی، عدم مستندسازی سامانه، عدم دسترسی به سورس و داده‌های نرم‌افزار و عدم امکان تغییرات در سامانه متناسب با نیازمندی‌های جدید فنی ضرورت طراحی سامانه جدید در قالب طرح تحول دیجیتال گمرک را اجتناب ناپذیر کرده است.
لزوم جمع‌آوری اطلاعات در دیتا سنتر گمرک و مالکیت سازمان بر داده‌ها، ایجاد داشبوردهای آنلاین برای مدیران کشورر، لزوم یکپارچه‌سازی معماری اطلاعات عملیات گمرکی، لزوم پیشگیری از دستکاری داده‌ها و تجمیع داده‌های عملیاتی و امکان تحلیل و آنالیز متمرکز اطلاعات از دیگر ضرورت‌های ایجاد و توسعه سامانه جدید است.
با بررسی مستندات طرح تحول دیجیتال، این سامانه دارای ویژگی‌های عمده‌ای است به برخی از این ویژگی‌های سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی در امور گمرکی اشاره بفرمایید؟
انطباق فرایندهای طراحی شده با قوانین بالادستی اعم از کنوانسیون‌های بین‌المللی و قوانین داخلی تجارت و قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و آیین نامه‌های اجرایی آن، مستندسازی تحلیل و طراحی سامانه، تدوین مستندات برای رویه‌های مختلف گمرک به حجم ۸۰۰ صفحه، کار کارشناسی بیش از ۱۲۰ هزار نفر ساعت، جلسه کارشناسی بیش از ۴ هزار نفر ساعت با حضور بهره‌برداران سامانه، مالکیت گمرک بر اطلاعات و کدهای منبع سامانه بر خلاف سامانه قبلی، انعطاف پذیری در جهت توسعه سامانه مبتنی بر بخشنامه‌های آتی، هوشمندسازی و الکترونیکی نمودن همه رویه‌ها، طراحی متمرکز سامانه و استفاده از تکنولوژی روز و معماری میکروسرویس از عمده‌ترین ویژگی سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی در امور گمرکی است.
بــــرش
دفتر فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی گمرک علاوه بر اجرای طرح تحول دیجیتال گمرک چه اقدامات دیگری انجام داده است؟
تکمیل و به روزرسانی فرایند سیستمی ثبت اطلاعات گوشی تلفن همراه مسافری، بهبود وضعیت تبادل اطلاعات بین گمرک و سازمان امور مالیاتی کشور و رفع نیازمندی‌های اطلاعاتی سامانه مودیان، پیگیری رفع مشکلات سامانه نوبت دهی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در پایانه مرزی آستارا، پیگیری پیاده‌سازی سیستمی کنترل سقف ارزش صادرات، اجرای فاز اول فرایند هوشمندسازی فرایند ارزش‌گذاری کالا و همکاری در رفع نیازمندی‌های اطلاعاتی داشبورد وزارت امور اقتصادی و دارایی از اهم این اقدامات بوده است.