ابزارهای تعیین مسیر نرخ ارز در بازار
حسن کیایی
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)
در مقدمه باید بدین نکته توجه داشت که یک اشتباه استراتژیک از سال‌های قبل در پیش گرفته شده و آن هم گره زدن معیشت مردم با بحث ارز بوده است. اینکه در عالی‌ترین سطح سیاستگذاری بانک مرکزی قرار بگیریم و دغدغه داشته باشیم که نرخ ارز را چگونه تعیین کنیم که معیشت مردم به خطر نیفتد، یک اشتباه استراتژیک است. یعنی از همان زمان که ارز ۱۲۲۶ تومانی مطرح شد، تا الان که ارز ۲۸۵۰۰ تومانی مطرح است، اینکه دائم نگران نرخ مرغ، گوشت، کالاهای اساسی و غیره باشیم، روش نادرستی است. روش صحیح این است که رفاه در جای خود با تدابیر اصولی و ابزارهای منطقی در جای خود دنبال شود، قیمت‌گذاری بازار ارز هم با توجه به شرایط ، به صورت تخصصی و در این حوزه به صورت خاص انجام شود.
با توجه به موضوع جلسه که همان ثبات در نرخ ارز است، معتقدم که در این حوزه باید شرایط، فضای اقتصادی و سیاسی را از هم تفکیک کنیم. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، انتظارات در بازار ارز حرف اول را می‌زند که بخش زیادی از این انتظارات هم اقتصادی نیست. اگر می‌خواهیم ابزار داشته باشیم، باید برای دو شرایط سیاسی و اقتصادی مختلف دوگونه ابزار و اسلحه متفاوت داشته باشیم و نباید دست خالی باشیم. اینکه بانک مرکزی در شرایط ثبات سیاسی، یک نرخ را در بازار مبادله طلا و ارز مطرح و از آن حمایت کند، به شرط موفقیت نشان‌دهنده اقتدار است و نشان می‌دهد که منابع به میزان کافی وجود دارد که این استراتژی اتخاذ شده است. بتدریج و با موفقیت در طول زمان، مردم هم باور بیشتری بدان پیدا می‌کنند و در این صورت با اطمینان بیشتری می‌توانیم از این رویکرد استفاده کنیم، منتها اگر بپذیریم که این اتفاق ممکن است روی دوم سکه هم داشته باشد و کشور در شرایطی قرار بگیرد که اخبار مثبتی به لحاظ سیاسی منتشر نشود، مطمئناً رویکرد قبل در این شرایط پاسخگو نخواهد بود. در این وضعیت بانک مرکزی اصلاً نباید نرخ اعلام کند تا بازار به دنبال آن بدود، چون هر نرخی که اعلام کند باورپذیر نیست و به دلیل شکل‌گیری انتظارات آتی منفی، امیدی به موفقیت این سیاست وجود ندارد.
اگر قرار است تمرکز روی سیاست تثبیت و حمایت از یک نرخ مشخص برود، باید پیش نیازهای آن که وجود یک شرایط باثبات در سایر حوزه‌های اقتصادی و حتی اجتماعی و سیاسی است، در نظر گرفته شود. بسته سیاست تثبیت خوب است، اما در شرایط خاص خود، منتها اگر شرایط تغییر کرد، پیشنهاد می‌کنم که با فرض اینکه سیاست‌های معیشتی را جدا در نظر بگیریم و با ابزارهای خاص خودش به دنبال تحقق آن باشیم، باید حتماً اعتبار بیشتری برای نرخ ارز در بازار قائل باشیم و از ابزار سیاست پولی بهتر استفاده کنیم. در این شرایط استفاده از تغییر در نرخ‌های سود و بهره‌گیری بهتر از سیاست کنترل ترازنامه بانک‌ها، می‌تواند به عنوان ابزارهایی برای تعیین مسیر نرخ ارز در بازار مورد استفاده قرار گیرد.