توسعه فناوری فضایی
مهندس سجاد غضنفری‌نیا
کارشناس حوزه فناوری فضایی
فناوری فضایی به‌عنوان یک فناوری پیشرو همواره بخش بزرگی از پیشخوان فناوری کشورهای متمدن را به خود اختصاص می‌دهد، هرچند این روزها و با رونق اقتصاد فضایی، اثربخشی این فناوری در توسعه کسب و کارهای مبتنی بر آن، بیشتر از پیش نمایان شده است. این مسأله خود به عنوان پیشرانی برای ارتقای برنامه‌های توسعه فناوری در دنیا نقش‌آفرینی کرده و سرمایه‌های بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران، پنجره‌های جدیدی را روی این بخش از فناوری گشوده است.
کشور ما نیز در همین مسیر، با حمایت‌هایی که هر از گاه، از اولویت خارج شده یا در اولویت قرار گرفته، توانسته زنجیره‌ای کامل برای بهره‌برداری از فناوری فضایی را ایجاد کرده و با نسل‌هایی از پرتاب‌گرها که در مجموعه وزارت دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسعه یافته و در کنار آن ماهواره‌هایی که هر کدام توسعه بخشی از فناوری سکوهای پشتیبانی از مأموریت‌های راهبردی کشور در حوزه‌های سنجش از دور و مخابرات را برعهده داشته‌اند، برای پرتاب لحاظ شدند که بخشی از فعالیت‌ها موفق و بخشی دیگر ناموفق بوده و با وجود دستاوردهای کلانی که به همراه داشته، امکان ارزیابی فناورانه مسیر را در جزئیات فناوری ممکن نساخته است. اگرچه ماهواره خیام، نگرش مطالبه‌گر مردم را به فناوری فضایی تغییر داده و آنها را از یک برنامه اقتدارگرایانه به سمت یک راهبرد کاربردی و مؤثر بر کیفیت زندگی کشانده، اما هنوز هم جایگاه یک بنگاه خبری تخصصی و بابرنامه که بتواند آگاهی کافی را در تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان، کاربران و حتی عامه مردم ایجاد کند، خالی‌ست.
در دو پرتاب اخیر، نه‌تنها پرتابگر توانسته در دو سطح و رویکرد متفاوت به موفقیت‌های ارزشمندی دست پیدا کرده و با توجه به تطابق نتیجه با خواسته‌های اولیه، مسیر دستیابی به اهداف را هموارتر نمایان کند، بلکه ماهواره‌هایی که در این پرتاب‌ها در مدار قرار گرفته‌اند، آغازگر مسیری هستند که کشور برای توسعه فناوری فضایی تا کنون در انتظار آن بوده است. مسیری راهبردی که با نگاه بر هدف پایانی که عملیاتی و کاربردی انتخاب شده و بر مبنای نیازهای کشور است، دنبال می‌شود. خروجی‌های پرتاب‌های موفق ماهواره‌ها‌ی ثریا و مهدا و عملکرد صحیح این ماهواره‌ها در مدار و داده‌هایی که از آنها به دست آمده بیانگر آن است که دستیابی به گام‌های منطقی در نظر گرفته شده در راهبردهای توسعه بومی فناوری فضایی ممکن‌تر شده و نوعی بلوغ در زیست‌بوم این فناوری در حال شکل‌گیری است.
به عبارت دیگر، حلقه مفقوده صنعت فضایی که همانا ایجاد یک زیست‌بوم پایا با حضور مؤثر همه فعالان و مدیریت متمرکز بالادست است، در این دو ماهواره نمایان شده و نوید آن را می‌دهد که دستیابی به سکوهای سنجش از دوری و مخابراتی بومی منطبق با راهبرد در زمانی نزدیک محقق شده و همچنین راهبردهایی جدید برای کاربردهای مخابراتی، ناوبری و اکتشافات فضایی با اتکا بر ابرسامانه‌های منتج از کنسرسیوم‌های بخش دولتی و خصوصی معنادار و مصوب گردد.