گسترش شهرها متناسب با رشد جمعیت
حسین حمزه‌نژاد
کارشناس حوزه مسکن
طبق ارزیابی‌های صورت گرفته از روند ساخت وساز در کشور‌های مختلف مشخص شد که طی ۳۰ سال گذشته سیاست‌های توسعه شهری شهرهای مختلف امریکا از جمله تگزاس و سانفرانسیسکو، روند بلند مرتبه‌سازی کاهش یافته و شاهد ساخت وساز در حوزه برج‌سازی و آپارتمان‌های آسمان خراش نبوده‌ایم. اساساً مخالفان توسعه افقی ۳ مسأله تأمین زمین، هزینه زیر ساخت و مهاجرپذیر شدن بیشتر کلانشهرها را به‌عنوان چالش این شیوه مطرح می‌کنند. در خصوص تأمین زمین می‌توان گفت، با توجه تحقیقات انجام شده، فرضیه کمبود زمین اشتباه است. بررسی نواحی شهری و روستایی کشور و پهنه‌بندی آنها، نشان میدهد، کمتر از ۲ درصد کشور، به سکونتگاه بدل شده است. ایران سرزمینی است با وسعت 165میلیون هکتار که سهم اراضی شهری و روستایی در آن تنها یک میلیون هکتار است، اما تحقیقات نظام سکونت گاهی کشور، حاکی از آن است که این میزان از اختصاص زمین‌های مسکونی، تنها بخش کوچکی از اراضی مستعد بارگذاری جمعیتی است. مطابق مدل تهیه شده توسط مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری که قابلیت سرزمینی کشور را برای توسعه کاربری‌های انسانی و بارگذاری جمعیتی در چهارچوب معیارهای بوم شناسی نشان میدهد، ظرفیت توسعه سکونتگاه‌های شهری کشور در حدود 43 هزار و 624 کیلومتر مربع معادل 4 میلیون و 362 هزار و 400 هکتار (معادل 2.69 درصد اراضی کشور) تخمین زده می‌شود. این سنجش برآیندی از ویژگی‌های محیطی مانند اقلیم، آب قابل برنامه‌ریزی، ویژگی‌های خاک، ناهمواری‌ها، پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی و پهنه‌بندی محدودیت‌ها و مخاطرات سرزمین برای استقرار کاربری‌های کلان توسعه برشمرده است. تأمین زیربنا‌ها هزینه‌بر است که این اقدامات باید به‌صورت مدیریت محور و به شکل یکپارچه با هماهنگی تمامی دستگاه‌ها صورت گیرد، چرا که برای توسعه شهری نیاز به تأمین بیمارستان، نیروی انتظامی، مدرسه فضای سبز است که اکنون باید عزم دستگاه‌ها برای اجرای آن بیشتر باشد. به طور کلی می‌توان گفت با وجود هزینه بردار بودن فراهم کردن زیرساخت در ابتدای پروژه، اما در نگاه کلان و با محاسبه تهدید و فرصت برای مدیریت شهری، فراهم کردن زیرساخت بسیار معقول‌تر از بارگذاری تراکم در سطح شهر است. اینکه شهرهای ما باید متناسب با رشد جمعیت گسترش پیدا کنند یک اصل است که متأسفانه در این یک دهه اخیر به آن توجهی نشده است.