برنامه کاهش انحصار زمین با افزایش محدوده شهرها در دولت سیزدهم اجرا شد
افزایش 300 درصدی واگذاری زمین دولتی برای ساخت مسکن
نهضت ملی مسکن و اجرای برنامه تولید ۴ میلیون واحد مسکونی، آمارهای بی‌سابقه‌ای در این بخش ثبت کرده که در هیچ دولتی دیده نشده است. میزان شناسایی، تخصیص و آماده‌سازی زمین برای تولید مسکن حمایتی ویژگی بارزی در عملکرد دولت سیزدهم است که در برنامه‌های قبلی ساخت مسکن مانند مسکن مهر نیز این عملکرد وجود ندارد. مهم‌ترین نتیجه واگذاری زمین در نهضت ملی مسکن، خروج زمین از انحصار است که مهم‌ترین عامل افزایش چند برابری قیمت مسکن بخصوص در ۱۰ سال گذشته بود. ارسلان مالکی، مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن، میزان شناسایی زمین‌های دولتی برای نهضت ملی مسکن را ۱۵۰ هزار هکتار اعلام کرد که تاکنون ۴۸ هزار هکتار آن منجر به شروع ساخت مسکن شده است. این میزان تخصیص زمین نسبت به برنامه نهضت ملی مسکن که کل زمین‌های دولتی تخصیص داده شده در این برنامه ۵ هزار هکتار است، حدود ۹۰۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.
هدف دولت در بخش مسکن از ابتدا و همزمان با اجرای نهضت ملی مسکن، آزادسازی زمین‌های در انحصار دستگاه‌های دولتی و حتی زمین‌هایی است که به بهانه‌های مختلف در بخش خصوصی به‌صورت بایر مانده و ساخت و‌سازی در آن نشده است. ساخت ساختمان‌های بلند در کلانشهرها بخصوص در شهر تهران، به‌خاطر انحصار زمین و محدود شدن محدوده شهرها در دهه‌های قبل است به این ترتیب حریم شهرها سال‌های سال گسترش نیافته که علاوه بر رشد ساختمان‌های بلند مرتبه که معضلات شهری، اقتصادی و اجتماعی بسیاری بر جای گذاشته است، موجب افزایش حاشیه نشینی و ساخت و سازهای غیر مجاز، زمین‌خواری و رانت در انحصار زمین شده است. با کاهش عرضه زمین قیمت زمین بالا رفته و انحصار زمین هزینه ساخت و ساز در بخش مسکونی و بخش‌های دیگر را چند برابر کرده است.
روند تغییرات متوسط قیمت زمین برای ساخت و ساز واحدهای مسکونی در شهرهای کشور از متری ۶۰۰ هزار تومان در سال ۹۱ به متری ۹ میلیون تومان در اواخر سال ۹۹ رسیده است. بیشترین رشد قیمت زمین در شهرهای کشور در دهه گذشته و در سال ۹۹ ثبت شده که برابر ۵۲.۲ درصد است. دولت سیزدهم به منظور کاهش هزینه زمین در تولید مسکن انبوه و مسکن‌های حمایتی، تأمین زمین نهضت ملی مسکن را به‌صورت رایگان بر عهده گرفت و دستگاه‌های دولتی را به اختصاص زمین‌های مازاد به این طرح ملزم کرد. بر این اساس، الحاق زمین به محدوده شهرها در دستور کار قرار گرفت و در برنامه هفتم نیز افزایش ۲ دهم درصدی محدوده شهرها مصوب شد.
یکی از مهم‌ترین موضوعات در تنظیم بازار زمین و مسکن، احتکار و عدم عرضه زمین متناسب با نیاز و تقاضای کشور می‌باشد؛ به همین دلیل براساس آمار، بالاترین نرخ تورم در سال‌های اخیر مربوط به قیمت زمین و مسکن بوده است. برای حل این مسأله در برنامه هفتم، دولت مکلف شد در طول برنامه دو دهم درصد به مساحت سکونتگاهی کشور اضافه نماید. با الحاق این ۲ دهم درصد درصد که معادل ۳۳۰ هزار هکتار است، ۲۵ درصد به محدوده سکونتگاهی کشور در شهر و روستا افزوده خواهد شد و این یک تحول بسیار بزرگ در راستای شکستن احتکار زمین و کنترل قیمت مسکن است که دولت سیزدهم پایه‌گذار آن است.
قبل از تصویب برنامه هفتم، دولت افزایش الحاق زمین به محدوده شهرها را اجرا کرده بود. به گفته مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن، در گذشته دولت‌ها برنامه جدی برای بخش مسکن نداشتند و اولویت مسکن و برنامه‌های این حوزه نبود، این در حالی است که در ۳ سال گذشته ۱۵۳ هزار هکتار اراضی برای تولید مسکن تحصیل شد که از این میزان ۱۱۰ هزار هکتار برای مسکن مطالعه شد. همچنین از این میزان اراضی مطالعه شده ۳۱ هزار هکتار توسط کارگروه‌های کارشناسی مورد مخالفت قرار گرفت و ۴۸ هزار هکتار برای ساخت مسکن قطعی شد.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن با بیان اینکه در دولت سیزدهم رکود تأمین زمین برای پروژه‌های نهضت ملی مسکن را شکستیم، ادامه داد: تأمین زمین در دولت سیزدهم به صورت جهادی بود و با توجه به کمبود زمین در دولت‌های گذشته مدتی برای تأمین زمین گذشت. ۱۸ هزار هکتار از اراضی نیز در حال حاضر در حال بررسی است.
ارسلان مالکی ادامه داد: در ۳ سال گذشته ۱۵۳ هزار هکتار زمین در نقاط مختلف کشور شناسایی شد که ۳۰۰ درصد نسبت به دوره ۱۰ساله قبل افزایش یافت. وی افزود: سیاست قطعی دولت سیزدهم توسعه شهرها و افقی‌سازی بود که این سیاست در برنامه هفتم هم دنبال می‌شود.
مالکی با بیان اینکه عزم دولت و مجموعه وزارت راه و شهرسازی رفع مشکلات مردم در بخش مسکن است، گفت: مکان‌یابی و شناسایی و بررسی احداث شهرک‌های مسکونی جدید با مشارکت ۵۰ مشاور شهرسازی خبره انجام شده است و راهکار دولت سیزدهم برای رفع بخشی از مشکلات مردم در بخش مسکن، شهرک‌سازی است.
وی یادآور شد: سازمان ملی زمین و مسکن موفق شد در اخذ اراضی سایر دستگاه‌ها برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن ۵۹۰۰ هکتار اراضی را شناسایی کند و سند این اراضی برای تخصیص به تولید مسکن، اخذ شده است. همچنین با تلاش‌های انجام شده ۲۳ هزار هکتار زمین بخش خصوصی برای ساخت مسکن شناسایی شد.
مالکی توافقات این سازمان را با دیگر دستگاه‌ها و بنیادها از جمله اقدامات دولت سیزدهم عنوان کرد و افزود: توافق خوبی با بنیاد مستضعفان، سازمان اوقاف، دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آزاد و همچنین بخش خصوصی و مردم انجام شده است تا زمین موردنیاز اجرای این طرح تأمین شود که بخش عمده‌ای از آن هم‌اکنون تأمین شده و مراحل ساخت واحدها نیز روند مناسبی دارد.
ساخت ۶۰ شهرک مسکونی
با توجه به اینکه در برخی شهرها و مناطق به دلیل شرایط جغرافیایی و وجود اراضی با کیفیت کشاورزی، زمین مناسب برای ساخت مسکن محدود است، دولت سیزدهم در این مناطق ساخت شهرک‌ها را در دستور کار قرار داده است. برای برنامه شهرک‌سازی ۱۰۰ نقطه در کشور شناسایی شده که مراحل تصویب ۶۰ شهرک تصویب شده و ۱۱ شهرک وارد مرحله اجرایی شده است.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در خصوص برنامه ساخت شهرک در نهضت ملی مسکن گفت: زمین این شهرک‌ها ۱۵ هزار و ۵۰۹ هکتار با ظرفیت مسکن‌سازی حدود ۳۷۶ هزار واحد است. به گفته وی، تاکنون احداث شهرک‌های مسکونی در استان‌های قم، یزد، البرز، تهران، آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، خوزستان، کردستان، کرمان، مازندران و... مصوب شده است.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن از فرایند آماده‌سازی یک هزار و ۵۷۰ پروژه آماده‌سازی نهضت ملی مسکن توسط آن سازمان خبر داد و گفت: هم‌اکنون این تعداد پروژه در مراحل مختلف از جمله طراحی تا تصویب و کارشناسی قرار دارند. برای این پروژه‌ها حدود ۵۰ هزار هکتار زمین اختصاص داده شده و برنامه ساخت یک میلیون مسکن در این اراضی شروع شده است.