کاهش 5 هزار مگاواتی ناترازی برق در دولت سیزدهم
در دولت سیزدهم صندوق توسعه ملی برای احداث نیروگاه حرارتی به ارزش ۷. ۵ میلیارد دلار و احداث نیروگاه تجدیدپذیر به ارزش ۵ میلیارد دلار پیشقدم شد
درحالی دولت سیزدهم به پایان رسید که از میزان ناترازی برق کشوردر این مدت دستکم 5 هزار مگاوات کاسته شد.
دولت سیزدهم در ابتدای کار با ناترازی بیش از ۱۵ هزار مگاواتی روبه‌رو بود.
باتوجه‌به میانگین افزایش ۵ درصدی مصرف برق به‌صورت سالانه این احتمال وجود داشت که درسه سال گذشته ضمن تشدید این ناترازی، مشکلات مضاعفی گریبان‌گیر این صنعت مهم و حیاتی شود.
نگفته نماند که خاموشی‌های برق در تابستان ۱۴۰۰ خسارت‌های زیادی به کشور تحمیل کرده بود.
این خاموشی‌ها که ناشی از ناترازی در تولید و مصرف برق بود، سبب شد تا مردم و صنایع همواره نگران رخ‌دادن خاموشی و ازدست‌رفتن فعالیت‌ها شوند.
از ناترازی برق به عنوان مشکل چند سال اخیر یاد می‌شود که دامنگیر کشور شده است.
البته باید گفت که دولت سیزدهم نیز در ابتدای فعالیت خود با ناترازی ۱۵ هزار مگاواتی روبه‌رو بود و طی این مدت توانست ظرفیت تولید برق کشور را به ۹۱ هزار و ۱۱۲ مگاوات برساند، از این میزان ۷۴ هزار و ۱۹۸ مگاوات آن مربوط به نیروگاه‌های حرارتی است.
در ابتدای دولت سیزدهم احداث و بهره‌برداری از ۲۰۰۰۰ مگاوات ظرفیت جدید در دستور کار قرار گرفت که از این میزان برنامه‌ریزی جهت احداث ۱۷ هزار و ۶۷۸ مگاوات اجرایی و تا خردادماه سال ۱۴۰۳، ۹ هزار و ۳۶۴ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور اضافه شد. این رقم در حالی است که در دولت‌های هفتم و هشتم ۶۰ درصد، در دولت‌های نهم و دهم ۶۸ درصد و در دولت‌های یازدهم و دوازدهم تنها ۲۳ درصد به ظرفیت تولید برق کشور نسبت به ابتدای هر دولت افزوده شد.
نیروگاه‌های حرارتی شامل دو بخش خصوصی با سهم ۶۸ درصدی و دولتی با سهم ۳۱ درصدی و در بخش‌های بخار، گازی و سیکل ترکیبی در تولید برق اقدام می‌کنند.
نیروگاه‌های بخار بخش دولتی ۱۴ نیروگاه با ظرفیت ۱۱ هزار و ۲۴۱ مگاوات برق تولید می‌کنند. بخش خصوصی این نوع نیروگاه هم با داشتن ۱۱ نیروگاه، ظرفیت چهار هزار و ۵۸۸ مگاوات ظرفیت تولید برق دارند که مجموع ظرفیت نیروگاه‌های بخش بخار ۱۵ هزار و ۸۲۹ مگاوات است.
نیروگاه‌های دولتی گازی نیز با ۲۵ نیروگاه به ظرفیت ۶۶۲۲ مگاوات برق تولید می‌کنند که بخش خصوصی این نیروگاه‌ها هم به تعداد ۴۶ نیروگاه و ظرفیت ۱۶ هزار و ۲۴۳ مگاوات امکان تولید برق دارند.
مجموع نیروگاه‌های گازی دولتی وخصوصی با ۷۱ نیروگاه ظرفیت تولید ۲۲ هزار و ۸۶۶ مگاوات برق دارند. نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بخش دولتی هم به تعداد ۴۴ نیروگاه و با ظرفیت پنج هزار و ۷۲۵ مگاوات امکان تولید برق را برعهده دارند.
بخش خصوصی این نوع نیروگاه نیز به تعداد ۳۳ نیروگاه با ظرفیت تولید ۲۹ هزار و ۷۷۹ مگاوات تولید برق دارند.
مابقی ظرفیت تولید برق مربوط به نیروگاه‌های برق‌آبی با ظرفیت ۱۲ هزار و ۹۳ مگاوات، نیروگاه‌های اتمی با ظرفیت ۱۰۲۰ مگاوات، تولید پراکنده به ظرفیت ۲۳۳۹ مگاوات، تجدیدپذیر ۱۰۵۴ و نیروگاه‌های دیزلی ۴۰۷ مگاوات است.
اضافه‌شدن ۷۰۵۴ مگاوات به توان تولیدی کشور که در حوزه نیروگاه‌های حرارتی شامل احداث ۵۳۰۰ مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی و گازی، ارتقای توان تولیدی واحدهای موجود نیروگاهی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی به میزان ۱۴۰۰ مگاوات و احداث ۲۶۸ مگاوات نیروگاه تولید پراکنده و خودتأمین کوچک می‌شود از نتایج برخی از این اقدام‌ها در حوزه افزایش ظرفیت نیروگاهی در دولت سیزدهم بوده است.
باید گفت که در حال حاضر راندمان نیروگاه‌های کشور ۳۹.۲۶ درصد است.
بر اساس اعلام وزارت نیرو، این وزارتخانه برای حل مشکلات در سه سال گذشته با اتخاذ برنامه‌های راهبردی در سه بخش کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تلاش کرد تا این چالش جدی را برطرف سازد.
از جمله این برنامه‌ها می‌توان به طراحی و اجرای ۱۰۰ اقدام راهبردی برای عبور موفق از اوج بار مصرف سال ۱۴۰۱، طراحی و اجرای ۱۴۰ اقدام راهبردی برای عبور موفق از اوج بار مصرف سال ۱۴۰۲ و طراحی و اجرای ۱۸۰ اقدام راهبردی برای عبور موفق از اوج بار مصرف سال ۱۴۰۳ اشاره کرد. مجموعه اقدام‌ها و برنامه‌هایی که سبب شد دوران اوج بار سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در حالی با موفقیت سپری شود که علاوه بر افزایش میزان برق تحویلی به بخش‌های مولد، در بخش خانگی نیز خاموشی برنامه‌ریزی شده‌ای رخ ندهد. یکی دیگر از چالش‌های جدی صنعت برق در دهه‌های گذشته که به انباشت بدهی و کندشدن آهنگ توسعه این صنعت منجر شده بود باید به عدم اصلاح ساختار اقتصادی صنعت برق اشاره کرد.
درسال‌های گذشته وزارت نیرو مجموعه اقدام‌هایی را در جهت اصلاح ساختار صنعت برق وارد فاز اجرا کرد که از جمله آن می‌توان به اصلاح تعرفه‌ها متناسب با الگوی مصرف برق، فروش برق تولیدی نیروگاه‌ها در بورس و راه‌اندازی تابلوی سبز بورس اشاره کرد.
این اقدام‌ها سبب شد تا جذابیت تولید برق برای بخش خصوصی افزایش یابد و نیروگاه‌ها بتوانند از طریق فروش برق در بورس به‌صورت نقدی هزینه برق تولیدی خود را دریافت کنند.
درسال‌های گذشته باتوجه‌به محاسبات نادرستی که در ارتباط با هزینه فایده تولید برق از محل انرژی‌های تجدیدپذیر صورت می‌گرفت، عملاً توجه خاصی به این حوزه نشده بود و ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور زیر ۸۰۰ مگاوات بود.
دردولت سیزدهم با توجه به نقش مؤثر انرژی‌های تجدیدپذیردر کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی، رفع ناترازی و کاهش مصرف آب اقدام‌های ویژه‌ای در این حوزه در دستور کار قرار گرفت و متناسب با برنامه هفتم توسعه مقرر شد تا ۳۰ هزار مگاوات به ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر کشور افزوده شود. درهمین راستا درحال حاضر ۱۳ هزار مگاوات تولید انرژی تجدیدپذیردردستور کار است. از جمله نکات مهمی که دراین‌رابطه در طول سه سال گذشته انجام شد، راه‌اندازی تابلوی سبز بورس و ایجاد امکان فروش برق تجدیدپذیر در این بازار و نیز الزام ادارات و صنایع به تأمین بخشی از برق مصرفی خود از محل انرژی‌های تجدیدپذیر بود که نقش مهمی در توسعه این صنعت در کشور داشته است.
جذب سرمایه از صندوق توسعه ملی
یکی از مشکلات بزرگ صنعت برق در دهه ۹۰ عدم ورود صندوق توسعه ملی به حوزه ساخت و تجهیز نیروگاه‌های جدید بود که همین سبب شد تا باتوجه‌به هزینه‌های سنگین احداث نیروگاه، ناترازی میان مصرف و تولید برق کشور تشدید شود.
دردولت سیزدهم این مشکل مرتفع شد و صندوق توسعه ملی برای احداث نیروگاه حرارتی به ارزش ۷. ۵ میلیارد دلار و احداث نیروگاه تجدیدپذیر به ارزش ۵ میلیارد دلار پیشقدم شد، اقدامی که انتظار می‌رود در سال‌های آینده بتواند بستر مناسبی برای احداث نیروگاه باشد و بخش قابل‌توجهی از ناترازی را جبران کند.
حرکت صنایع به سمت خودکفایی در تأمین برق
از جمله اقدام‌های مشترکی که دولت و مجلس درکنار یکدیگر اجرایی کردند و نقش مهمی در کاهش ناترازی صنعت برق داشته است، باید به الزام صنایع برای حرکت به سمت خودکفایی در حوزه تأمین برق اشاره کرد.
بر اساس ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، صنایع بزرگ و انرژی‌بر موظف شدند ظرف ۴ سال نسبت به احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه خودتأمین که ۹ هزار مگاوات آن از طریق نیروگاه‌های حرارتی و هزار مگاوات آن از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر اجرایی می‌شود، اقدام کنند.
برنامه مهمی که بررسی‌ها نشان می‌دهد تاکنون نزدیک به ۱۷۰۰ مگاوات از این ظرفیت وارد مدار شبکه سراسری شده و حدود ۶ هزار مگاوات دیگر نیز در حال احداث است.
صرفه‌جویی مشترکان خانگی
باتوجه به اینکه در فصل گرم سال چیزی حدود ۳۰ هزار مگاوات به دلیل وارد مدار شدن سامانه‌های سرمایشی به مصرف برق کشور افزوده می‌شود، بخش عمده‌ای از این میزان افزایش از طریق مدیریت مصرف برق قابل کاهش است.
وزارت نیرو در دو سال گذشته تلاش کرد تا از طریق مجموعه اقدام‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی و اعطای پاداش نسبت به کاهش مصرف برق خانگی به شکل داوطلبانه اقدام کند.
بر اساس این راهبرد در تابستان سال گذشته و برای نخستین‌بار میزان مصرف بخش خانگی از بخش صنعتی کمتر شد و صنایع انرژی‌بر کشور نسبت به تابستان ۱۴۰۰ به میزان ۲۵ درصد انرژی برق بیشتری تحویل گرفتند.
در فصل جاری نیز به دلیل حفظ پاداش ۲۰ برابری سال گذشته برای مشترکان کم‌مصرف و نیز افزوده‌شدن پویش باانرژی که در آن جوایز ارزنده‌ای برای این مشترکان در نظر گرفته شده است، پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف مشترکان بخش خانگی به‌مراتب نسبت به ۲ سال گذشته کمتر شود.