تراز تجاری ایران از 3.2 میلیارد دلار در سال پایانی دولت روحانی به 20.6 میلیارد دلار در سال پایانی دولت رئیسی افزایش یافت
تراز تجاری در دولت سیزدهم 536 درصد مثبت‌تر شد
در هشت سال فعالیت دولت یازدهم ودوازدهم، ارتباط تجاری ایران با خیلی از کشورها لغو شد بخصوص در سال‌های 1397 تا نیمه اول 1400 فعالان اقتصادی امکان صادرات به کشورهای همسایه را تا حد قابل توجهی از دست داده بودند و با بهانه‌های مختلف بخصوص تحریم از پذیرفتن کالاهای ایرانی امتناع می‌شد. دراین میان دولت دوازدهم حاضر نشد برای رفع مشکلات فعالان اقتصادی اقدامی انجام دهد و تنها وعده برجام را می‌داد. در این دوره تجارت ایران با 15 کشور همسایه کاهشی شد و تجار از این‌که دولت حامی آنها نیست، گلایه‌های متعددی داشتند. مخدوش شدن روابط فعالان اقتصادی با تجار کشورهای همسایه، باعث شد که بازار برخی از محصولات از دست برود و رقبای کشورمان از ترکیه و چین، محصولات خود را روانه بازار کشورهای همسایه کنند.
عملکردی برجسته و غیرقابل انکار
از همین رو دولت سیزدهم از نیمه دوم سال 1400، مذاکرات خود را با کشورهای همسایه و سایر کشورها آغاز کرد تا تجارت کشور رونق بگیرد. بدین ترتیب در مدت خیلی کوتاه تجار کشورمان توانستند بازارهای از دست رفته خود را پس بگیرند و در بازار هدف صادراتی، عرض اندام کنند. حال که تجارت ایران با کشورهای همسایه به 60 میلیارد دلار رسیده یعنی بسترهای تجاری برای افزایش صادرات کشور فراهم شده و از سویی در صورت نیاز می‌توان واردات مواد اولیه تولید و کالاهای واسطه‌ای را از کشورهای همسایه تأمین و خریداری کرد. بدین جهت دولت چهاردهم بدون دغدغه می‌تواند تجارت با کشورهای همسایه را ادامه دهد و بر اعداد صادرات غیرنفتی کشور بیفزاید.
بازگشت به بازارهای هدف صادراتی
کاظم شیری، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره رویه تجاری ایران و شرایطی که دولت چهاردهم با آن روبه‌رو است، گفت: دولت سیزدهم با شرایط خیلی بدی فعالیت خود را شروع کرد. در سال 1400 وقتی دولت مرحوم شهید رئیسی فعالیت خود را آغاز کرد با این مقوله مواجه شد که برخی از کشورها بخصوص همسایگان به دلایل غیرعلمی، غیرفنی و بدون منطق و تنها با تکیه بر تحریم، روبه‌روی فعالان اقتصادی سدسازی کردند و اجازه نمی‌دادند که صادرات غیرنفتی اتفاق بیفتد حتی در صادرات محصولات نفتی و سایر مشتقات آن هم چالش‌های جدی وجود داشت. در آن برهه زمانی حتی امکان صادرات نفت به کشور چین را از دست داده بودیم چرا که این کشور بیم آن را داشت که از سوی امریکا تحریم شود.
او ادامه داد: دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت، اقتدار خود را نشان داد و همین اقتدار، به کشورها ثابت کرد که ایران کشوری مقاوم، هوشمند و مطالبه‌گر است و می‌تواند در برابر زور دشمنان ایستادگی کند. لذا از ماه‌های اول فعالیت دولت سیزدهم، شهید رئیسی سفرهای کاری خود را به کشورهای همسایه آغاز و خواستار بازنگری دولت‌ها در همکاری‌های مشترک شد. بر این اساس، اکثر مذاکرات جواب داد و فعالان اقتصادی توانستند به بازارهای هدف صادراتی خود نزدیک شوند. البته کمرنگ شدن ایران در کشورهای همسایه در آن برهه سبب شد که بخشی از سهم بازار آنها را از دست بدهیم. شیری اذعان داشت: اکنون که در روزهای پایانی فعالیت کابینه دولت سیزدهم و فقدان رئیس‌جمهور شهید کشورمان بسر می‌بریم، این امیدواری وجود دارد که دولت چهاردهم مسیر دولت روحانی را طی نکند و توسعه صادرات را منوط به برجام نداند چرا که در این صورت مجدد با چالش مواجه خواهیم شد و صادرات کشور باوجود فعالیت دولت سیزدهم برای احیا و مذاکرات صورت گرفته، نزول پیدا می‌کند.
ایجاد و توسعه مراکز تجاری
فاطمه سبزواری، عضودیگر اتاق بازرگانی ایران نیز درباره صادرات کشور و روندی که در دولت چهاردهم باید طی شود، گفت: وضعیت تجارت کشور نسبت به گذشته بهبود خوبی داشته و اکثر کشورها آماده همکاری با ایران هستند، لذا نباید فرصت پدید آمده را از دست بدهیم. اوافزود: یکی از موضوعات مهم در تجارت این است که روابط دیپلماتیک ایران با کشورها حفظ شود و روابط سیاسی به برجام، مذاکره و تحریم گره نخورد یعنی بدانیم با هر کشور چگونه تعامل داشته باشیم زیرا در چنین شرایطی بهتر می‌توان در بازارهای صادراتی دوام آورد. از سویی باید دولت چهاردهم کارهای نیمه‌تمام کارشناسی دولت سیزدهم را به نتیجه برساند و با عینک سیاسی و جناح‌بندی داخلی به اقدامات نگاه نکند. این فعال اقتصادی تأکید کرد: در حال حاضر شاهد فعال‌سازی رایزنان بازرگانی، ایجاد مراکز تجاری وغیره در کشورهای مختلف هستیم. قرار بود تا پایان فعالیت دولت شهید رئیسی، تعداد رایزنان بازرگانی کشورمان در کشورهای مختلف به حداقل 70 نفر برسد لذا ضرورت دارد که دولت چهاردهم تعداد رایزنان بازرگانی کشور را افزایش دهد و بستری را فراهم کند که رایزنان بازرگانی در کنار فعالان اقتصادی قرار گیرند زیرا در چنین شرایطی قطعاً تجارت کشور رونق می‌گیرد.
او گفت: یکی از اقدام‌های بسیار خوبی که دولت سیزدهم انجام داد و همواره خلأ آن احساس می‌شد، ایجاد مراکز تجاری در کشورهای هدف صادراتی بود. چالش اصلی این بود که کالاهای‌مان به خوبی معرفی نمی‌شدند و فعالان اقتصادی و سفارش‌دهندگان کشورها، نمی‌دانستند که ایران چه ظرفیت و پتانسیل‌هایی دارد اما با ایجاد و توسعه چنین مراکزی، می‌توان بر صادرات غیرنفتی کشورافزود. لذا باید دولت چهاردهم این موضوع را با جدیت دنبال کند.
تحقق احیای رایزنان بازرگانی
وقتی دولت سیزدهم فعال شد، ایران هیچ رایزن بازرگانی در کشور هدف صادراتی نداشت. دولت دوازدهم به این دلیل که توان تأمین حقوق رایزنان بازرگانی را نداشت به آنها گفت که به کشور برگردند و حتی با برخی از آنها که در کشورهای مختلف صاحب تجربه بودند، خداحافظی کرد. این موضوع برای تجاری که تازه می‌خواستند وارد کشور هدف صادراتی شوند خیلی گران تمام شد چرا که حامی و مشورت‌دهنده‌ای نداشتند. از سویی تجار قدیمی و کهنه‌کار هم از این تصمیم آسیب دیدند زیرا آنها نیز مشورت‌های خوبی از رایزنان بازرگانی می‌گرفتند. این در حالی است که برخی کشورها از جمله روسیه و ترکیه ده‌ها رایزن اقتصادی در یک کشور دارند. از سویی برخی دیگر از کشورها نزدیک یا بیش از ۲۰۰ رایزن بازرگانی فعال دارند که می‌توانند به عنوان بازوی اقتصادی کشورشان عمل کنند. لذا دولت دوازدهم با تصمیم‌های خلق‌الساعه و غیرکارشناسی به فعالان اقتصادی بشدت صدمه وارد کرد. درحال حاضر در ۱۷ کشور رایزن مستقر شده که تعداد آنها بیش از 22 نفر است. از سویی نیز تعداد مراکز تجاری کشور از عدد 15 عبور کرده است. بنابراین با توجه به نقش بسیار مهمی که رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و بازارسازی در کشورهای هدف دارند، بهتر است دولت چهاردهم برخلاف دولت یازدهم و دوازدهم، نسبت به این حوزه حساسیت بیشتری داشته باشد و افزایش تعداد رایزنان بازرگانی را به صورت جدی‌تر در دستور کار قرار دهد.
بــــرش
الزاماتی قابل تأمل و راهبردی
اهمیت تجارت خارجی در رشد و پیشرفت کشورها مسأله‌ای انکارنشدنی است، به گونه‌ای که سهم آن در تولید ناخالص دنیا از رقم ۵ درصد در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۲۰ درصد در سال‌های اخیر رسیده است. ازهمین رو ایران هم باید در این عرصه حرف برای گفتن داشته باشد و اجازه ندهد که روند تجارت کشور با وجود تلاش‌های مضاعفی که دولت شهید ابراهیم رئیسی برای احیای آن کشید، مجدد مختل شود. با این اوصاف دولت چهاردهم ضمن حفظ شرایط موجود، باید تلاش کند که مسیر آینده را روشن‌تر کند و فضای بیشتری به فعالان اقتصادی بدهد که در بازار کشورهای مختلف فعال‌تر شوند. در چنین شرایطی زحمات 1000 روز خدمت صادقانه دولت شهید ابراهیم رئیسی هدر نخواهد رفت و مردم نیز شاهد اقتصادی آرام و بدون تنش خواهند بود.