ارزیابی ادعای 61 نفر از نزدیکان دولت روحانی در سال گذشته که مدعی وقوع تورم سه‌رقمی در اقتصاد ایران بودند
توهم تورم سه رقمی 61 اقتصاددان‌نما!
در بیانیه‌ای موسوم به «نامه 61 اقتصاددان» ادعا شده بود که بدون احیای برجام و پیوستن به FATF نمی‌توان به بازارهای جهانی دسترسی داشت، در حالی که در سال گذشته رکورد 40 ساله صادرات غیرنفتی زده شد
اواخر خردادماه سال گذشته بیانیه‌ای موسوم به «نامه 61 اقتصاددان به مردم ایران» منتشر شد و در آن علیه سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم مواضعی بیان شد که نتیجه‌گیری این نامه، پیش‌بینی تورم سه‌رقمی برای اقتصاد ایران بود که با گذشت بیش از یک‌سال مشخص شده است پیش‌بینی این افراد نسبت به تورم کاملاً اشتباه بوده و روند نزولی نرخ تورم در یک‌سال اخیر مؤید همین موضوع است. پیش‌بینی روند تورم تنها اشتباه این 61 نفر نبوده است؛ این افراد مدعی بودند که بدون احیای توافق برجام و خروج از محدودیت‌های اعمال‌شده بر بخش بانکداری ایران توسط FATF، نمی‌توان از دسترسی به بازارهای جهانی سخن به میان آورد، در حالی که در سال گذشته رکورد 40 ساله صادرات نفت زده شد.
یکی از مسیرهای کنترل تورم و دستیابی به تورم‌های پایین، کنترل انتظارات تورمی در جامعه است. بازتاب اخبار مختلف و انتشار مواضعی که با واقعیات همخوانی ندارد نیز در ایجاد ذهنیت مردم نسبت به آینده تورم نقش قابل توجهی دارد. دولت سیزدهم از ابتدای کار خود عزم جدی برای کنترل تورم داشته و از سیاست‌های پولی و مالی فعال در جهت کاهش پایدار تورم استفاده کرده است. برای به ثمر نرسیدن اقدامات دولت سیزدهم در راستای مهار تورم برخی افراد با اهداف سیاسی و در قالب اقتصاددان تلاش جدی برای برانگیخته کردن و تهییج انتظارات تورمی در سال گذشته داشتند، اما خوشبختانه به اهداف خود نرسیدند و عملاً پیش‌بینی تورم سه‌رقمی، توهمی بیش نبود.
نتایج اقدامات دولت سیزدهم در کاهش رشد نقدینگی و روند نزولی تورم در ماه‌های اخیر قابل مشاهده است و در شرایطی که میزان تورم در مسیر کاهشی قرار گرفته و نرخ ارز نیز به عنوان لنگر اسمی تورم و انتظارات تورمی با اقدامات مؤثر بانک مرکزی به ثبات نسبی رسیده است به نظر می‌رسد پیشگویی‌های 61 اقتصاددان کاملاً اشتباه بوده و اعتبار علمی آنها زیر سؤال رفته است. در میان اسامی این ۶۱ اقتصاددان، تعدادی از مدیران دولت‌های هاشمی، خاتمی و روحانی و حامیان آن دولت‌ها به چشم می‌خورد که با این حال، این افراد تمایل داشتند بیانیه سیاسی آنها تحت عنوان «نامه ۶۱ اقتصاددان» منتشر شود.
قاعده نظری هرگونه پیش‌بینی و برآورد آماری در اقتصاد، باید مبتنی بر مدل، فروض و ادبیات موضوع باشد در حالی این 61 نفر که خود را اقتصاددان معرفی کرده‌اند، تنها به موضعگیری سیاسی صرف بسنده کردند و بدون هیچگونه استدلال و شواهد آماری، تورم سه‌رقمی و رکود را پیش‌بینی کردند که گویی حتی بدیهیات علم اقتصاد را هم نمی‌دانند.
همچنین گره زدن مسائل به یکدیگر راهبردی است که توسط دولت روحانی دنبال می‌شد و این 61 نفر نیز که نزدیکی بسیار زیادی به دولت گذشته داشتند، ادامه همان روند را به عنوان پیشنهاد سیاستی به دولت سیزدهم در نامه سال گذشته خود ارائه کردند. همچنین در حالی که نویسندگان نامه موسوم به ۶۱ اقتصاددان، هرگونه توسعه صادرات نفتی و غیرنفتی کشور را در شرایط تداوم تحریم‌ها محال می‌دانستند که دولت سیزدهم موفقیت بی‌سابقه‌ای در این ارتباط داشته است. در سال گذشته حجم صادرات غیرنفتی کشور به رکورد ۵۳ میلیارد دلار رسید که بالاترین رقم در ۴۰ سال اخیر است. طبق اعتراف نهادهای غربی، صادرات نفت ایران هم به سطح ماقبل تحریم‌ها نزدیک شده و از ۲ میلیون بشکه در روز هم فزونی گرفته است. این در حالی است که در دولت گذشته صادرات نفت به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز هم سقوط کرده بود.
توهم تورم سه‌رقمی
آنها تورم سه‌رقمی را برای اقتصاد ایران پیش‌بینی کرده بودند اما هم‌اکنون در سه ماه اخیر نرخ تورم سالانه (طبق گزارش مرکز آمار) نزولی شده و همچنان کمتر از ۵۰ درصد است. نرخ تورم نقطه به نقطه ۲ ماه است که از ۴۰ درصد پایین‌تر آمده و به کانال ۳۰ درصدی رسیده است. طبق گزارش مرکز آمار، نرخ تورم سالانه از زمان پیشگویی آن ۶۱ نفر، هیچ‌گاه به ۵۰ درصد هم نرسیده است در حالی که آنها مدعی تورم سه‌رقمی (بالای ۱۰۰ درصد) بودند.
براساس گزارش بانک مرکزی، نرخ تورم سالانه نیز که در پایان دولت قبل به مرز ۶۰ درصد (بالاترین تورم پس از انقلاب) رسیده بود در سال‌جاری به زیر ۵۰ درصد کاهش یافته است.
همچنین برخلاف نامه این افراد، نرخ ارز از ابتدای سال‌جاری تاکنون با کمترین نوسان مواجه بوده و انتظارات تورمی در کف خود قرار دارد، به طوری که قیمت کالاها در بازارهای دلالی همچون مسکن، طلا و خودرو چند ماه است نزولی شده است.
پیشگویی درباره دولت سیزدهم بر مبنای عملکرد دولت روحانی
به نظر می‌رسد ملاک و معیار نامه‌نگاری افراد فوق، پیش‌فرض ذهنی آنها بر مبنای تداوم سیاست‌های آشفته اقتصادی دولت گذشته در دولت سیزدهم بوده است. لازم به ذکر است در دولت گذشته به دلیل نبود اهتمام (عامدانه یا سهوی) در دور زدن تحریم‌ها، صادرات نفتی و غیرنفتی به کمترین حد خود رسید. در نتیجه، کسری بودجه دولت بشدت افزایش یافت و دولت در سال‌های ۱۳۹۸ تا تیرماه ۱۴۰۰ اقدام به چاپ پول گسترده کرد که تورم شدیدی را بر اقتصاد کشور تحمیل کرد. طبیعی است تورم ۶۰ درصدی پایان دولت قبل (طبق گزارش بانک مرکزی) در صورت ادامه کار آن دولت، قطعی به نظر می‌رسید اما دولت سیزدهم با تغییر ریل سیاست‌های اقتصادی، دور زدن تحریم‌ها، افزایش چند برابری درآمدهای نفتی، رفع کسری بودجه بدون چاپ پول و عدم استقراض از بانک مرکزی، توانست پولی کردن کسری بودجه را متوقف سازد.
در مجموع تحقق نیافتن پیشگویی این ۶۱ اقتصاددان، شأن و جایگاه علمی آنها را زیر سؤال برده و بهتر است اساتید اقتصادی از این پس، در امضای نامه‌های سیاسی با عناوین اقتصادی، به اعتبار علمی و جایگاه خود فکر کنند.
وجود امضای جعلی در بیانیه
همچنین پس از گذشت چند روز از انتشار نامه سیاسی ۶۱ استاد اقتصاد در سال گذشته، ویدا ورهرامی استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی که نامش به عنوان نویسنده نامه ذکر شده بود از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد. وی افزود: زمینه تخصصی بنده در حوزه اقتصاد انرژی است و کاملاً با موضوع و محتوای نامه تفاوت دارد، ضمن اینکه اینجانب به هیچ عنوان نهادگرا نیستم که در ابتدای نامه ذکر شده است و هیچ تعهدی به متنی که در اینجا نگارش شده، ندارم و هرگز با انتشار این نامه موافقت نخواهم کرد.
این اظهارنظر استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی، نشان می‌دهد آن 61 نفر علاوه بر اینکه اصول علم اقتصاد را در اظهار نظر و پیش‌بینی‌های خود رعایت نمی‌کنند بلکه اصول اخلاقی را نیز زیر پا گذاشته و دست به جعل امضا در افزایش اسامی امضاکنندگان زده‌اند.