تصمیم مهم دولت برای افزایش راندمان نیروگاه‌های کم بازده
به دستور رئیس‌جمهور، برنامه وزارت نفت این است که اگر راندمان نیروگاه پایین باشد، هیچ سوختی چه مایع و چه گاز تحویل داده نمی‌شود
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
تنگ‌تر شدن حلقه محاصره برای نیروگاه‌های کم بازده با تخصیص سوخت به نیروگاه‌ها براساس راندمان تولید، از ابتدای سال جاری، تصمیمی مهم و شجاعانه با هدف افزایش سریع‌تر راندمان نیروگاه‌ها و اجتناب از ناترازی مضاعف درفصل گرم سال.
سعید عقلی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران خبر داده است که به دستور رئیس‌جمهور، برنامه وزارت نفت این است که اگر راندمان نیروگاه پایین باشد، هیچ سوختی چه مایع و چه گاز تحویل داده نمی‌شود و افزوده که راندمان نیروگاه‌ها باید متوسط راندمان کل نیروگاه‌های کشور یعنی ۳۹ تا ۴۰ درصد باشد و بر این اساس سوخت را تقسیم می‌کنیم و نیروگاه‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند مانند سال گذشته و بر اساس برنامه‌های مدون پارسال سوخت تحویل بگیرند.
متوسط راندمان سالانه نیروگاه‌های کشور بیش از 39.2 درصد بوده و در شرایط فعلی، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با راندمان بیش از 55 درصد در کشور فعال هستند.
به طور معمول در فصل زمستان از نیروگاه‌های فرسوده با راندمان 17 یا 18 درصد که سهم کوچکی از ظرفیت نیروگاه‌های ایران را دارند، استفاده نمی‌شود.
به عبارتی، بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها فقط در زمان اوج مصرف تابستان که تقاضای برق افزایش پیدا می‌کند جهت کمک به افزایش تولید صورت میگیرد.
آن طور که اعلام شده، قرار است راندمان نیروگاه‌ها سالانه 0.7 درصد افزایش پیدا کند.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که حجم تحویل گاز در سال گذشته به نیروگاه‌ها ۱۱ درصد، صنایع عمده ۶ درصد، تزریق گاز به مخازن نفتی ۶۳ درصد و به مخازن گازی ۱۳ درصد افزایش داشته است.
نیروگاه‌های کشور پارسال ۷۹ میلیارد مترمکعب یعنی ۱۱ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۱ سوخت دریافت کردند.
ارسلان رحیمی، مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران از انتقال بیش از ۳ میلیارد و ۸۵۰ میلیون لیتر فرآورده به نیروگاه‌های کشور در سال ۱۴۰۲ خبر داد و افزود: پارسال به ۱۹ نیروگاه کشور سوخت مایع تحویل شده که امیدواریم با اتصال نیروگاه‌های جدید ازجمله علی‌آباد، این تعداد افزایش یابد.
مقایسه راندمان نیروگاه‌های حرارتی ایران با سایر کشورها نشان می‌دهد ایران پس از کشورهای ایتالیا، بریتانیا، تایوان، مصر، اسپانیا، ژاپن، ترکیه، برزیل، هلند، لهستان، مکزیک، تایلند و امریکا و کره جنوبی با راندمان ۳۹.۲ درصد در جایگاه پانزدهم دنیا قرار دارد.
از قرار معلوم، راندمان نیروگاه‌های حرارتی بر اساس لایحه برنامه هفتم توسعه باید به ۴۱ درصد افزایش یابد که این مهم از دو طریق احداث نیروگاه‌های جدید با راندمان بالا و همچنین افزایش راندمان نیروگاه‌های موجود انجام خواهد شد.
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی، احداث واحدهای بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بوده که از این طریق می‌توان راندمان نیروگاهی کشور را حدود دو درصد افزایش داد.
گفته می‌شود که سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای این اقدام مهم حدود پنج میلیارد یورو است که با انجام آن سالانه بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب در مصرف سوخت معادل صرفه‌جویی خواهد شد.
میزان ظرفیت نصب شده نیروگاهی کشور در شرایط فعلی، از مرز 93 هزار مگاوات عبور کرده که براساس سند توسعه صنعت برق، متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی در کشور باید تا سال ۱۴۲۰ به ۵۰ درصد برسد.
از ۱۳۲ نیروگاه و ۶۴۰ واحد نیروگاهی در کشور ۶۸ درصد مالکیت خصوصی و ۳۲ درصد مالکیت دولتی دارند. ناصر اسکندری، معاون راهبردی تولید شرکت مادرتخصصی برق حرارتی اعلام کرده که کمتر از ۲۰ درصد نیروگاه‌های کشور راندمان پایین دارند.
سالانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌شود هرچند که در سال گذشته مجموع درآمدهای نفتی کشور 36 میلیارد دلار بود.
گفته می‌شود که نیروگاه‌های کشور معادل تولید ۸ فاز پارس جنوبی سوخت مصرف می‌کنند.
درصورت افزایش راندمان ۱۱ درصدی می‌توان معادل ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال (حدود ۲ فاز پارس جنوبی) صرفه‌جویی داشت.
این عدد نشان می‌دهد ایران حدود ۲ برابر درآمدهای نفتی خود را صرف پرداخت یارانه انرژی می‌کند.
در یک نگاه کلی، تعدادی از نیروگاه‌های کشور با راندمان پایین کار می‌کنند که در گزارش آمار تفصیلی صنعت برق در سال ۱۴۰۰ وضعیت نیروگاه‌های حرارتی کشور میزان مصرف معادل ۳۱۲.۲ میلیون بشکه نفت خام را نشان می‌دهد.
ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم تاکنون در راستای کمک به کاهش ناترازی، اشتغالزایی و ایجاد برق پایدار در شبکه سراسری حدود ۹ هزار مگاوات افزایش یافته است.
در دهه ۹۰ شمسی سالانه به طور متوسط کمتر از دو هزار مگاوات نیروگاه به بهره‌برداری رسیده که در دولت سیزدهم و طی دو سال اخیر این عدد سالانه به بیش از چهارهزار مگاوات افزایش یافته است.
این نکته را باید در نظر داشت که هر یک درصد افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی نیازمند ساخت ۱۰ واحد بخار ۱۶۰ مگاواتی با هزینه‌ای بالغ بر یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون یورو است.
جلیل سالاری، معاون وزیر نفت پیش‌تر اعلام کرده که در مصارف نیروگاهی وقتی ناترازی اتفاق می‌افتد، توجه به مصرف سوخت مایع است که از ۱۱ میلیارد لیتر به ۱۸ میلیارد لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌ها رسیده که با افزایش یک درصد بازده نیروگاه‌ها عدد بزرگی ایجاد می‌شود، به‌طوری که با هر یک درصد افزایش بازده نیروگاهی هشت میلیون بشکه صرفه‌جویی در مصرف نفت خام اتفاق می‌افتد.
سال گذشته مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی مدعی شد که شاید رویمان نمی‌شود بگوییم یک و نیم میلیارد لیتر، آمار رسمی قاچاق سالانه سوخت مایع در نیروگاه‌ها است و ادامه داد که درخصوص قاچاق سوخت توسط نیروگاه‌ها، نهادهای نظارتی از مجلس تقاضا کرده‌اند فکری به حال حجم بالای تخلفات نیروگاه‌ها در قاچاق سوخت کند!
به نظر می‌رسد تفاوت فاحش قیمت سوخت در کشور به نسبت کشورهای همسایه که در مواردی به ۸۰ درصد نیز می‌رسد، باعث شده قاچاق سوخت با هر هزینه‌ای برای برخی افراد جذاب و اقتصادی باشد.
ناگفته پیداست که قیمت گازوئیل در داخل کشور ۳۰۰ و ۶۰۰ تومان است در حالی که این سوخت در کشورهای همسایه تا ۴۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود.
این اختلاف قیمت انگیزه برای قاچاق ایجاد کرده و آن را از نظر اقتصادی جذاب می‌کند.
شکی نیست که اگر نظارت بر مصرف سوخت درنیروگاه‌ها و افزایش راندمان نیروگاهی جدی‌تر دنبال نشود، احتمال ایجاد ناترازی سوخت جدی‌تر می‌شود.
مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده است که باید برنامه‌ریزی برای صرفه‌جویی و مصرف بهینه انرژی را در دستور کار قرار دهیم وریخت و پاش انرژی در بخش خانگی را کاهش دهیم، همچنین باید بازدهی نیروگاه‌ها افزایش و به بیش از ۶۰ درصد برسد و ادامه داده که اکنون آمارها حاکی از این است که بازدهی برخی نیروگاه‌های قدیمی حتی تا زیر ۲۰ درصد است و این به معنی هدررفت منابع است.
به نظر می‌رسد محدود کردن تحویل سوخت به نیروگاه‌های با راندمان پایین گام مهمی در مسیر افزایش راندمان نیروگاهی و جلوگیری از ناترازی انرژی باشد. گام مهمی که به مرور اثرات اساسی خود را نشان خواهد داد.