در گفت‌و‌گوی «ایران اقتصادی» با مونا توسلی کارشناس مالیاتی مطرح شد
مالیات بر عایدی سرمایه دست سوداگران از بازارها را کوتاه می‌کند
کارکرد مالیات تنها درآمدزایی برای دولت‌ها نیست، بسیاری از پایه‌های مالیاتی با ممانعت از ایجاد فعالیت‌های سوداگرانه، نقش مؤثری در تنظیم قیمت در بازار کالا و خدمات، کنترل دلالی و سوداگری و حمایت از مصرف‌کننده بر عهده دارند. این نقش تنظیمی کمک می‌کند تا با کنترل تورم، عدالت اجتماعی و اقتصادی بیش از پیش برقرار شود.
مالیات بر عایدی سرمایه که لزوم اجرای آن در چند سال اخیر بر سر زبان‌ها افتاده و بشدت از سوی کارشناسان اقتصادی توصیه شده است یکی از انواع پایه‌های مالیاتی در اقتصادهای پیشرو دنیا است که نقش تنظیمی و کنترل‌گری آن در بازار اقتصاد بر بعد درآمدزایی آن غالب است و به منظور کنترل سوداگری و دلالی طراحی و پایه‌گذاری شده است، مالیات بر عایدی سرمایه نام دارد.
این نوع مالیات که از سابقه اجرایی طولانی در کشورهای مختلف جهان برخوردار است مالیاتی است که بر مازاد قیمت فروش نسبت به قیمت خرید تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر چنانچه افراد اقدام به خرید و فروش در حوزه بازار خودرو، مسکن، ارزهای خارجی، طلا و سکه کنند موظف‌اند مالیات حاصل از سود خرید و فروش این موارد را پرداخت نمایند.
به همین دلیل خبرنگار «ایران اقتصادی» به سراغ مونا توسلی، کارشناس امور مالیاتی رفته تا در خصوص کارکردهای این نوع مالیات و تأثیر آن بر مالیات ستانی عادلانه جویا شود.
در ابتدا بفرمایید در چه صورتی از اشخاص مختلف مالیات بر عایدی سرمایه اخذ می‌شود؟
در اجرای مالیات بر عایدی سرمایه، شخص هنگام فروش دارایی خود از سود حاصل از تفاوت بین قیمت خرید و فروش، مبلغی را به عنوان مالیات می‌پردازد. به عبارت دیگر چنانچه اشخاص اقدام به خرید و فروش مسکن، خودرو، ارزهای خارجی، طلا و سکه نمایند موظف‌اند مالیات سود خرید و فروش این کالاها را به دولت بپردازند.
این کار سبب می‌شود خرید و فروش‌های مکرر برای افرادی که فعالیت‌های غیرمولد سوداگری و دلالی را به عنوان پیشه خود برگزیده و از این حیث موجب ایجاد اختلال در نظام اقتصادی و افزایش قیمت‌ها شده‌اند، دیگر صرفه اقتصادی نداشته و با دور شدن از سوداگری و دلالی به انجام فعالیت‌های مولد و سازگار با رونق اقتصادی در کشور رو بیاورند.
در حال حاضر با توجه به فشار اقتصادی که بر مردم ایجاد شده، آنها نگران هستند که هزینه هایشان با اخذ این نوع مالیات یا هر نوع پایه مالیاتی جدیدی با افزایش روبه‌رو شود، آیا واقعاً مالیات بر عایدی سرمایه مربوط به تمامی اشخاص می‌باشد؟
عموم مردم نباید نسبت به اخذ این نوع مالیات نگران باشند چرا که جامعه هدف این پایه مالیاتی کمتر از ۵ درصد از کل جامعه است و بخش زیادی از مردم، مشمول این مالیات نمی‌شوند.
علت آن هم این است که مالیات بر عایدی سرمایه در شرایط خاص و بر دارایی‌های خاص تعلق می‌گیرد. به طور مثال املاک با انواع کاربری (زمین، مسکن، ملک تجاری یا اداری و...) و حق واگذاری محل (سرقفلی)، انواع خودرو سواری دارای پلاک شخصی مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری، انواع طلا، نقره، پلاتین و مسکوکات آنها و جواهرآلات، انواع ارز و انواع رمز پول و رمز دارایی از جمله دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه محسوب می‌شوند.
اما افرادی که یک مسکن دارند و یا به دنبال تبدیل مسکن یا خودروی اول خود به مسکن یا خودرویی بهتر هستند مشمول این مالیات نمی‌شوند. افرادی که به عنوان سرپرست خانوار می‌خواهند مالک دو مسکن یا دو خودرو باشند نیز مشمول این مالیات نمی‌شوند. همچنین افرادی که مسکن یا خودروی سوم، چهارم، پنجم، ششم و... را می‌خرند اما قصد فروش آن را ندارند نیز مشمول این مالیات نمی‌شوند.
بنابراین این نوع مالیات مشمول کسانی می‌شود که اغلب در مدت زمانی کوتاه به انجام خرید و فروش‌های مکرر و به عبارتی دلالی و کسب سودهای سرشار از این راه مبادرت می‌ورزند و از این حیث معضلاتی همچون تورم و گرانی را برای جامعه به بار می‌آورند.
تصویب قانون «مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی» را در راستای حمایت از تولید، اشتغال، سرمایه‌گذاری و کنترل تورم می‌دانم که در حال حاضر زیرساخت‌های اجرایی طرح مالیات بر عایدی سرمایه در سازمان امور مالیاتی مهیا شده است.
برنامه‌ای برای افزایش پایه‌های مالیاتی وجود دارد؟
در حال حاضر چند منبع مالیاتی جدید در حال افزوده شدن به نظام مالیاتی است که مهم‌ترین آن، مالیات بر عایدی سرمایه است. ایجاد و گسترش پایه‌های مالیاتی جدید و تأثیرگذار در نظام اقتصادی یکی از برنامه‌های مهم نظام مالیاتی است و اجرای CGT (مالیات بر عایدی سرمایه) و PIT (مالیات بر مجموع درآمد) هم به تنظیم بازار کالاها کمک کرده و هم بستر حمایت از مؤدی را فراهم می‌کند.
در عین حال باید دانست تأثیر اخذ این نوع مالیات در بازار اقتصاد کشور طی مدت کوتاه آشکار نخواهد شد و باید به آن فرصت داد تا به مرور اثر تنظیمی آن بر بازار کالا و خدمات مشهود شود. همچنین اجرای این قبیل پایه‌های جدید مالیاتی همچون مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات خانه‌های لوکس و خودروهای گران قیمت، اگرچه مورد تأیید و مطالبه جدی سازمان امور مالیاتی است اما تحقق آن به طور کامل و مؤثر همکاری همه دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط و ذی‌ربط را طلب می‌کند.
آیا معافیت‌های مالیاتی خاصی نیز در طرح مالیات بر عایدی سرمایه پیش‌بینی شده است؟
معافیت‌های مالیاتی پیش‌بینی شده در طرح مالیات بر عایدی سرمایه آنقدر گسترده هستند که پرداخت این نوع مالیات در نهایت تنها شامل عده معدودی (حدود ۲ درصد) از جامعه خواهد شد. به عبارت دیگر قانونگذار معافیت‌های بیشماری در زمینه این نوع مالیات برای افراد در نظر گرفته است که باعث شده عملاً بسیاری از افراد از دایره پرداخت آن خارج باشند.
مسئولان سازمان امور مالیاتی بارها اعلام کردند که بخش قابل توجهی از مردم از این حیطه مستثنی شده‌اند و مشمول معافیت هستند.
می توانید جزئی‌تر در این خصوص توضیح دهید؟
مثلا کسانی که یک ملک داشته باشند و بخواهند این ملک را بفروشند، مشمول مالیات نمی‌شوند یا سرپرست خانوار به حکم سرپرست خانوار بودن، اگر ملک دیگری داشته باشد، معاف از مالیات می‌شود؛ ضمن اینکه سرپرستان خانوار در خرید مسکن دوم هم معاف از مالیات شده‌اند. کسی که بخواهد خانه‌اش را تبدیل به احسن کند هم از پرداخت چنین مالیاتی معاف است. بر فرض اجرایی شدن این قانون، سه سال تنفس برای آن در نظر گرفته شده و اگر کسی بخواهد هر تعداد املاکی را که در اختیار دارد بفروشد، تا سه سال آینده مشمول پرداخت این نوع مالیات نیست.
تعدیل تورم هم نکته‌ای است که درخصوص این نوع مالیات اعمال می‌شود. از قیمت مسکن فردی که به واسطه در اختیار داشتن تعداد بالایی از املاک، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه شده است، ابتدا عددی به عنوان تورم براساس نرخ اعلامی بانک مرکزی کسر خواهد شد و سپس مابه التفاوت آن مشمول مالیات می‌شود.
اما درخصوص معافیت‌های اخذ مالیات بر عایدی سرمایه از خودرو می‌توان گفت اگر شخصی صاحب یک خودرو باشد آن خودرو معاف از پرداخت مالیات است و مانند آنچه در مورد املاک وجود دارد، سرپرست خانوار هم با در اختیار داشتن دو خودرو و فروش آن از مالیات معاف است. اگر شخصی چند ده خودرو در اختیار داشته باشد ولی اقدام به فروش آنها نکند مشمول مالیات نخواهد بود.
اگر سرپرست خانوار برای اعضای خانواده خود خودرویی بخرد و خودروی مزبور دوره تملک ۶ ماهه را گذرانده باشد، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد شد. همچنین اگر فردی در یک دوره تملک قابل قبول، خودروی خود را تبدیل به احسن نماید، مشمول مالیات نخواهد بود. گفتنی است اگر شخص خودروی خود را سالانه عوض نماید از مالیات معاف است. به طور مثال خودرویی را یکسال نگه دارد و سپس مبادرت به فروش آن ورزد مشمول مالیات نیست. همچون بخش املاک، در حوزه خودرو نیز قبل از اخذ مالیات بر عایدی سرمایه، تعدیل تورمی صورت می‌گیرد و دوره تنفس سه ساله نیز برای اجرای قانون در نظر گرفته شده است.