در حافظه موقت ذخیره شد...
گزارش مقایسهای «ایران اقتصادی» از مهمترین نماگرهای اقتصادی در سه سال نخست دولت سیزدهم
1000 روز خدمت شهید رئیسی در اقتصاد
شهید آیت الله سید ابراهیم رئیسی، حدود هزار روز به عنوان خادم جمهور انجام وظیفه کرد تا این که در یک حادثه تلخ به شهادت رسید. بررسی خدمات و عملکرد این شهید والامقام دراین مدت در شاخص های کلان اقتصادی کاملاً روشن است. به طوری که دراین مدت کوتاه و حتی پیش از آن که دوره فعالیت دولت سیزدهم به پایان برسد، بسیاری از شاخص ها و متغیرهای کلان اقتصادی کشور متحول شد
رشد اقتصادی بهعنوان یکی از شاخصهای اساسی رونق اقتصادی در کشور طی نزدیک به سه سال فعالیت دولت سیزدهم بهبود قابلملاحظهای یافته است. بهطوری که میانگین رشد اقتصادی در سه سال پایانی دولت دوازدهم منفی 2.05 درصد بوده و این عدد در سه سال ابتدایی فعالیت دولت سیزدهم به بیش از 5.5 درصد رسیده است. بهطور مشخص، رشد اقتصادی کشور در سالهای 1400 و 1401 به ترتیب برابر با 5.6 و 5 درصد بوده و برآوردها نشان میدهد که این رقم در سال 1402 به بیش از 6 درصد رسیده است. بهرغم طرح برخی ادعاها از سوی مسئولان دولت قبل مبنی بر پایین بودن کیفیت رشد در دولت سیزدهم، تحلیل رشد اقتصادی بخشهای مختلف اقتصادی نشان میدهد که متوسط رشد ارزش افزوده گروه صنایع و معادن (بجز استخراج نفتوگاز) از 1397 تا 1399 برابر منفی 8.2 درصد بوده است درحالی که از ابتدای دولت سیزدهم تا 9 ماهه اول 1402 به 7.08 درصد رسیده است. همچنین، متوسط رشد ارزش افزوده گروه خدمات از 1397 تا 1399 برابر منفی 3.1 درصد بوده است درحالی که از ابتدای دولت سیزدهم تا 9 ماهه اول 1402 به 5.8 درصد رسیده است. در بخش استخراج نفتوگاز، متوسط رشد ارزش افزوده از 1397 تا 1399 برابر منفی 16.1 درصد بوده است درحالی که از ابتدای دولت سیزدهم تا 9 ماهه اول 1402 به 11.46 درصد رسیده است. نتیجه بهبود رشد اقتصادی ارتقای شاخصهای رفاه در اقتصاد است.
رشد 83 درصدی یارانه ها
یکی از اقدامات قابل ملاحظه در دولت سیزدهم، توجه به معیشت مردم و بویژه اقشار کمدرآمد و جبران آثار نامناسب رفاهی ناشی از تحمیل تورمهای بالا در سالهای 1397 تا 1399 بر اقتصاد بود. در حوزه هدفمندسازی یارانهها، میانگین رشد سالانه یارانه نقدی و غیرنقدی و مستمری پرداخت شده در سالهای 1397 تا 1399 برابر با 39 درصد بوده درحالی که در سه سال اول دولت سیزدهم این پرداختها بهطور میانگین سالانه حدود 83 درصد رشد داشته است. در حوزه خرید تضمینی گندم بهعنوان یکی از سیاستهای تضمینکننده امنیت غذایی در کشور و کاهش و حذف وابستگی کشور به واردات گندم، رشد هزینههای خرید تضمینی گندم و یارانه نان در سالهای 1397 تا 1399 بهطور میانگین سالانه حدود 85 درصد بوده، حال آنکه میانگین رشد سالانه این هزینهها در سه سال اول دولت سیزدهم حدود 154 درصد بوده است. همچنین دولت سیزدهم در سالهای 1401 و 1402 در مجموع بیش از 474 هزار میلیارد ریال یارانه دارو در قالب طرح دارویار پرداخت نموده است.
اشتغالزایی خالص 774 هزارنفری
نرخ مشارکت اقتصادی از 44.5 درصد در سال 1397 به 41.3 درصد در سال 1399 رسید. از ابتدای دولت سیزدهم روند کاهشی مشارکت اقتصادی که در سالهای قبل رخ داده بود متوقف شد و در کانال 41 درصد باقی ماند. متوسط نرخ بیکاری 15 ساله و بیشتر در طول سالهای 1396 تا 1399 برابر 10.8 درصد بوده این درحالی است که نرخ بیکاری در طول سالهای دولت سیزدهم کاهش مناسبی داشته است. متوسط نرخ بیکاری در دولت سیزدهم برابر 8.8 درصد بوده است به نحوی که این نرخ از 9.6 در سال 1399 به 8.1 در سال 1402 رسیده است. خالص اشتغال ایجاد شده (تغییرات شاغلان) از منفی 1010 هزار نفر در سال 1399 به 774 هزار نفر در سال 1402 رسید. در پاییز این سال نرخ بیکاری فصلی به رکورد تاریخی 7.6 درصد رسید.
بودجه پایدار شد
یکی از اقدامات مهم و اساسی در دولت سیزدهم، پایدارسازی منابع بودجه عمومی بوده است. متوسط رشد درآمدهای مالیاتی و گمرکی در سالهای 1396 تا 1399 حدود 20 درصد بوده است. درحالی که متوسط رشد درآمدهای مالیاتی و گمرکی در طول دولت سیزدهم (سالهای 1400 تا 1402) حدود 61 درصد بوده است. نسبت درآمدهای مالیاتی به منابع بودجه عمومی از 36.8 درصد در سال 1399 به 41 درصد در سال 1402 رسیده است. این بدان معناست که دولت سیزدهم در مسیر پایدارسازی منابع بودجه عمومی حرکت کرده است. افزایش نسبت مالیات در بودجه عمومی در دولت سیزدهم در حالی رخ داده است که شاهد رشد اقتصادی هستیم.
سیاست دولت دوازدهم در افزایش اتکای بودجه به انتشار اوراق دولتی موجب شد، دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت تاکنون 443 هزار میلیارد تومان صرف بازپرداخت اصل و سود اوراق مالی منتشر شده در دولت قبل نماید.
تجارت خارجی 152 میلیارد دلاری
یکی از دستاوردهای اساسی دولت سیزدهم، ارتقای روابط با کشورهای منطقه و عضویت در پیمانهای مهم منطقهای مانند شانگهای و بریکس بوده است. این موضوع موجب بهبود وضعیت تجارت منطقهای شده است. بهطوری که حجم تجارت خارجی غیرنفتی در سه سال اول دولت سیزدهم نسبت به سه سال پایانی دولت دوازدهم با 34.8 درصد رشد از 246.2 به 331.3 میلیارد دلار رسیده است. در مجموع صادرات کالای غیرنفتی (بدون میعانات گازی) سه سال دولت سیزدهم با 26.7 درصد رشد نسبت به سه سال دولت دوازدهم از 120.3 به 152.4 میلیارد دلار رسید. مطابق با دادههای بانک مرکزی، میزان صادرات نفت و فرآوردههای نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی در سالهای 1397 تا 1399، بهطور متوسط 34.6 میلیارد دلار گزارش شده است. این در حالی است که این عدد در سالهای 1400 و 1401 به بیش از 47 میلیارد دلار رسیده است.
مهار تورم و انضباط پولی
شاخص مهم و اساسی که همواره در کنار رشد اقتصادی مورد توجه قرار میگیرد، تورم و افزایش سطح عمومی قیمتها است. دولت دوازدهم بهواسطه اتخاذ رویکرد خاص سیاسی در تعامل با دنیا موجب تحمیل نرخهای بالای تورم در کشور از سال 1397 شد بهطوری که نرخ رشد شاخص قیمت مصرفکننده نقطه به نقطه از 47.5 درصد در اسفند 1397 به 48.7 در اسنفدماه 1399 افزایش یافت. دولت سیزدهم در راستای مهار تورم سیاستهای مختلفی اعمال کرد. در نتیجه اعمال این سیاستها، این نرخ از 43.7 درصد در مرداد 1400 (ابتدای دولت سیزدهم) به 30.9 درصد در فروردین 1403 رسیده است. تورم سالانه نیز از ابتدای دولت یعنی مرداد 1400 از 45.7 درصد به 38.8 درصد در فروردین ماه 1403 کاهش یافته است و فرآیند کاهش تورم ادامه دارد. علاوه بر این، نرخ رشد نقدینگی از 23 درصد در سال 1397 به 40.6 درصد در سال 1399 رسیده که نشان از روند افزایشی رشد نقدینگی در سه سال پایانی دولت دوازدهم دارد. این درحالی است که رشد نقدینگی از 39 درصد در سال 1400 به 24.3 درصد در سال 1402 رسیده است.
احیای تولید و طرحهای عمرانی
فارغ از اعداد و ارقامی که ذکر شد، خدمات دولت سیزدهم را میتوان در موارد بیشماری ذکر کرد. از جمله مهمترین این موارد میتوان به احیای 8770 واحد تولیدی راکد و اتمام هزاران طرح نیمهتمام که سالیان سال متوقف مانده بودند اشاره کرد. تنها در سال 1402، بالغ بر 1200 پروژه عمرانی بزرگ و کوچک به ارزش روز، بیش از 500 هزار میلیارد تومان به بهرهبرداری رسیده است. همچنین ساخت 123 بیمارستان با بیش از 5300 تخت و صفر کردن فرانشیز خدمات بستری تحت پوشش بیمه پایه در بیمارستانهای دولتی دانشگاهی برای پنج دهک اول و بهرهبرداری از قریب به 3000 پروژه بهداشتی نظیر خانه بهداشت از جمله خدمات دولت سیزدهم در حوزه بهداشت و درمان بوده است.