2 میلیون و 600 هزار مسکن در حال ساخت است
تعهدات دولت سیزدهم در حوزه مسکن، از مهمترین اولویت‌های برنامه‌های ارائه شده در ابتدای دولت بود که شهید دکتر ابراهیم رئیسی تا روزهای آخر خدمت بر اجرای آن نظارت داشت و با برگزاری منظم جلسات شورایعالی مسکن که در دولت قبل تعطیل شده بود، نهضت ملی مسکن را پیگیری می‌کردند. بررسی آمارهای ساخت و ساز بخش مسکن نشان می‌دهد شهید رئیسی در 3 سال دولت خود دغدغه ساخت سالیانه یک میلیون واحد مسکونی را در قالب طرح نهضت ملی مسکن با اجرایی کردن دو میلیون و 600 هزار واحد مسکونی به اجرا رسانده است.
آغاز به کار دولت سیزدهم با تصویب طرح نهضت ملی مسکن و تولید 4 میلیون واحد مسکونی همزمان شد. بر اساس قانون جامع ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن که اواخر دهه 70 به تصویب رسید، تولید و عرضه سالیانه یک میلیون واحد مسکونی با حمایت دولت‌ها در دستور کار قرار داشت اما این تعداد مسکن بخصوص در دولت گذشته ساخته نشد و بیشترین آمار در دهه گذشته ساخت 400 هزار مسکن در سال است. وضعیت بازار مسکن در تابستان 1400 که دولت سیزدهم شروع بکار کرد، در بدترین شرایط بود؛ از سویی رکود تولید و عرضه مسکن وجود داشت و از طرف دیگر تورم مسکن و اجاره در اوج بود. در این شرایط دولت سیزدهم ساماندهی مسکن در دو بخش ساخت و ساز و بازار را در دستور کار قرار داد.
ساخت مسکن به صورت ویژه در قالب طرح نهضت ملی مسکن توسط دولت پیگیری شده است و در کنار این راهبرد مهم کنترل و ساماندهی تقاضای زمین و مسکن نیز در دستور کار دولت قرار دارد. مجموعه این اقدامات، منجر به ایجاد ثبات نسبی در بازار مسکن در ماه‌های اخیر شده و نرخ رشد سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و ساختمان از ۱۱- درصد در سال ۱۴۰۰، به ۲.۷ درصد در شش ماهه اول سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک اثرات افزایش تولید و ساماندهی بازار در بخش مسکن نمایان شود و با توجه به نقش و سهم قابل توجه بخش مسکن در اقتصاد خانوار و کلان کشور، شرایط اقتصادی خانوار و کشور از این ناحیه بهبود یابد.
ساخت بر اساس برنامه
در نهضت ملی مسکن، ساخت 4 میلیون واحد در 4 سال مورد نظر است. بر اساس اطلاعات وزارت راه و شهرسازی، در قالب نهضت ملی مسکن در حدود هزار روز خدمت دولت سیزدهم، نزدیک به ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی وارد فرآیند ساخت شده است. از مجموع واحدهای در دست ساخت، ۲۶۸ هزار و ۹۲۹ واحد در بافت‌های فرسوده، یک میلیون و ۳۸ هزار و ۹۷۸ واحد ظرفیت واحد مسکونی زمین‌های دولتی واگذار شده به صورت انفرادی، گروهی و یا در دست ساخت برای متقاضیان واجد شرایط به صورت انبوه‌سازی، ۷۰ هزار و ۲۵۰ واحد واگذاری زمین در قالب قانون جوانی جمعیت و ۷۹ هزار و ۱۰۴ واحد واگذاری زمین به متقاضیان واجد شرایط در روستاها به صورت اجاره ۹۹ ساله انجام شده است.
همچنین ۲۰۰ هزار و ۵۶۵ واحد ظرفیت واحد مسکونی قراردادهای منعقده برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن به اشخاص دارای زمین به شکل خودمالکی، ۲۵۴ هزار و ۱۴۶ واحد تعداد واحدهای مسکونی در دست ساخت برای تأمین مسکن کارکنان نیروهای مسلح، ۵۱۵ هزار و ۸۹۰ واحد تعداد واحدهای مسکونی در دست ساخت جهت نوسازی مسکن روستایی و ۱۳۰ هزار و ۲۱۰ واحد نیز تکمیل واحدهای نیمه تمام مسکن مهر است.
تأمین زمین
ویژگی برجسته نهضت ملی مسکن، تأمین زمین رایگان است که دولت آن را بر عهده گرفته است. با توجه به آنکه قیمت زمین حدود ۶۰ درصد هزینه ساخت را به خود اختصاص می‌دهد، نکته قابل توجه در طرح نهضت ملی مسکن، حذف قیمت زمین از این پروژه‌ها است که کمک قابل توجهی به متقاضیان این طرح کرده است. همچنین عمده سرمایه‌های شناسایی شده در پروژه‌های سرمایه‌گذاری مسکن از طریق بخش خصوصی از جمله انبوه‌سازان، شرکت‌های خصوصی و بانک‌ها انجام می‌شود. در حال حاضر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این بخش شناسایی شده است.
در این طرح تاکنون نزدیک به 100 هزار هکتار زمین روستایی و شهری آماده شده است. تأمین رایگان این میزان زمین در مقایسه با کل زمین مسکن مهر که حدود 8 هزار هکتار است، نشان می‌دهد که برنامه ساخت مسکن در دولت سیزدهم بخش بزرگی از متقاضیان مسکن را در بر می‌گیرد. ۵۵ هزار هکتار و به ظرفیت احداث ۲ میلیون واحد مسکونی در مناطق شهری کشور تاکنون تأمین شده است. این اراضی به منظور افزایش عرضه زمین جهت واگذاری به متقاضیان واجد شرایط، از طریق ایجاد شهرها و شهرک‌های جدید، الحاق زمین به شهرها و تغییر کاربری اراضی واقع در محدوده شهرها تأمین شده است.
افزایش قراردادهای ساخت
ویژگی دیگر نهضت ملی مسکن، پرداخت 550 میلیون تومان تسهیلات ساخت است. در همین 3 سال دولت سیزدهم مبلغ این تسهیلات از 350 به 550 میلیون تومان افزایش یافت. همچنین قراردادهای ساخت نهضت ملی مسکن با بانک‌ها هم رو به افزایش است. مجموع قراردادهای منعقده بانک‌ها بابت طرح نهضت ملی مسکن از ابتدای ابلاغ قانون جهش تولید مسکن، ۳۱۹.۸۱ هزار میلیارد تومان (همت) بوده است. مبلغ سهمیه تخصیصی سال‌های اول و دوم بانک‌ها به این طرح ملی ۸۱۸ همت و در سال سوم ۶۰۵.۸ همت بوده است. درصد تحقق نسبت به سهمیه سال‌های اول و دوم و هفت‌ماهه سال سوم ۲۷.۳ درصد است.
رشد نوسازی
در نهضت ملی مسکن، نوسازی بافت‌های فرسوده رشد قابل توجهی دارد و پیشتاز تولید مسکن در کشور است. از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون فرایند نوسازی بیش از ۲۷۷ هزار واحد در بافت‌های فرسوده آغاز شد که از این تعداد، ۸۷ هزار واحد به بهره‌برداری رسیده است.
آمارها حاکی است که در سال ۱۴۰۲، پروانه ساختمانی بیش از ۹۲ هزار واحد در بافت فرسوده کشور صادر شد که این میزان در مقایسه با رکوردی که در سال ۱۳۹۰ به تعداد ۸۹ هزار و ۶۳۵ واحد به ثبت رسید، شکسته شد.
اتمام مسکن مهر
عمل به تعهد تکمیل واحدهای مسکن مهر باقیمانده از دولت قبل، یکی از اقدامات مهم دولت در حوزه مسکن است. برخی متقاضیان بیش از 10 سال در انتظار تحویل واحد خود در قالب مسکن مهر بودند. 250 هزار مسکن مهر باقیمانده از دولت قبل به دولت سیزدهم سپرده شد که در مدت 3 سال 130 هزار مسکن مهر تکمیل و به مردم تحویل داده شد. حدود ۶۰ درصد از این واحدها نیز به پیشرفت فیزیکی بیش از ۷۵ درصد رسیده‌اند که این واحدها نیز درآینده نزدیک با تأمین منابع مالی مورد نیاز و حل مشکلات حقوقی، تکمیل و به متقاضیان واگذار می‌گردند.
به این ترتیب در 3 سال دولت سیزدهم، تولید مسکن نسبت به 8 سال دولت قبل رشد قابل توجهی دارد. در کمتر از 3 سال نزدیک به 3 میلیون مسکن در طرح‌های مختلف در حال ساخت است و حتی در مناطقی، تحویل مسکن نهضت ملی شروع شده و به مردم واگذار شده است. تولید مسکن نخستین اقدام برای ساماندهی این بخش مهم اقتصادی کشور است که زمینه ساز بازگشت ثبات و کنترل رشد تورم مسکن است و دولت سیزدهم با این برنامه بازار مسکن را از رکود ساخت و ساز به رونق آن بازگرداند.