نمره قبولی دولت سیزدهم در ساخت و نوسازی مسکن روستایی
توسعه روستاها بخش مهمی از برنامه کلان دولت سیزدهم در راستای اجرای عدالت و محرومیت‌زدایی بود که آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور شهید، بر اجرای این برنامه تأکید داشت. در این برنامه ساخت مسکن و نوسازی و بازسازی مسکن روستایی بخش محوری بود. دولت سیزدهم ساخت مسکن و واگذاری زمین مسکونی برای ساکنان روستاها را در دستور کار قرار داد و آمار مربوط به ساخت وساز و واگذاری زمین نشان می‌دهد دولت در این برنامه عملکردی قابل قبول دارد.
توسعه روستاها بخش مهمی از برنامه کلان دولت سیزدهم در راستای اجرای عدالت و محرومیت‌زدایی بود که آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور شهید، بر اجرای این برنامه تأکید داشت. در این برنامه ساخت مسکن و نوسازی و بازسازی مسکن روستایی بخش محوری بود. با توجه به مهاجرت بی‌رویه از روستا به شهر و آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی ناشی از آن، برنامه دولت برای توسعه روستاها بر پایه تأمین مسکن روستاییان قرار گرفت که نقش مهمی در مهاجرت معکوس دارد. دولت سیزدهم ساخت مسکن و واگذاری زمین مسکونی برای ساکنان روستاها را در دستور کار قرار داد و آمار مربوط به ساخت وساز و واگذاری زمین نشان می‌دهد دولت در این برنامه عملکردی قابل قبول دارد.
یکی از وعده‌های اصلی این دولت، توجه به اقشار کم‌درآمد و ساکنان مناطق روستایی بود. مسکن یکی از نیازهای اساسی این اقشار است و دولت رئیسی برنامه‌های مختلفی را برای رونق بخشیدن به مسکن روستایی ارائه کرده است. ساخت مسکن مناسب و مقاوم‌سازی خانه‌ها در روستاها و بخصوص در مناطقی از کشور که بیشتر در معرض سوانح طبیعی هستند در دستور کار قرار گرفت و روند ساخت مسکن روستایی در دولت سیزدهم تسریع شد.
رئیس جمهور شهید، بارها در نشست‌های شورای‌عالی مسکن توجه به مسکن روستایی را بویژه در نهضت ملی مسکن خواستار شد. در یازدهمین نشست این شورا رئیسی «هدف‌گذاری ساخت یک میلیون مسکن روستایی را بسیار مهم و چه بسا مهم‌تر از ساخت مسکن شهری» دانست، چراکه به اعتقاد او «ساخت مسکن روستایی می‌تواند مشکل حاشیه‌نشینی را نیز کاهش دهد. لذا باید با جدیت پیگیری شود.»
در کشور پنج میلیون و ۳۷۷ هزار و ۹۳۷ واحد مسکن روستایی وجود دارد که تاکنون دومیلیون و ۵۵۶ هزار و ۷۹ واحد نوسازی و مقاوم‌سازی شده است. براساس برنامه ششم توسعه باید سالانه ۲۰۰ هزار مسکن روستایی نوسازی می‌شد اما از سال ۹۶ عملکرد ساخت مسکن روستایی کاهش یافت و حتی به صفر رسید. علاوه بر برنامه نوسازی مسکن روستایی در طرح جامع مسکن، در قانون جهش تولید مسکن ساخت سالانه۲۰۰ هزار واحد مسکونی روستایی آمده است. بر اساس این قانون دولت ساخت یک میلیون مسکن روستایی را در نهضت ملی مسکن پیش‌بینی کرد. بر اساس بررسی عملکرد ساخت مسکن روستایی از سال ۱۳۸۴، کمبود بیش از ۲ میلیون ساخت مسکن روستایی طی دهه گذشته به وجود آمده است.
افزیش ۲۵۰ درصدی تسهیلات مسکن روستایی
علاوه بر اینکه ساخت مسکن روستایی در برنامه نهضت ملی مسکن و یکی از محورهای این برنامه قرار گرفت، مهم‌ترین اقدام دولت سیزدهم برای تحقق شعار توسعه روستاها و تأمین مسکن روستاییان، افزایش تسهیلات ساخت مسکن روستایی از ۱۰۰ به ۳۵۰ میلیون تومان است. این وام با نرخ سود ۵ درصد به روستاییان واگذار می‌شود و حداقل ۵۰ درصد هزینه ساخت مسکن در روستا را پوشش می‌دهد. متقاضیان مسکن روستایی به جای وام ۳۵۰ میلیون تومانی مسکن روستایی می‌توانند وام ۵۵۰ میلیون تومانی نهضت ملی مسکن را دریافت کنند که البته سود این وام ۱۸ درصد است. سالانه ۳۵۰ هزار نفر می‌توانند وام مسکن روستایی بگیرند.
ساخت نیم میلیون مسکن در روستاها
مسکن روستایی در نهضت ملی مسکن یکی از بخش‌های پیشتاز است. در نهضت ملی مسکن در روستاها با پرداخت تسهیلات یارانه‌ای (با نرخ سود ۵ درصد) و همچنین ارائه خدمات مهندسی، ساخت واحدهای مسکونی در دستورکار است. تاکنون ساخت ۵۳۰ هزار واحد مسکونی در دست اجرا قرار گرفته است که از این تعداد، ۲۷۸ هزار و ۴۲ واحد تکمیل و تحویل شده است.
بر اساس این گزارش تا پایان اردیبهشت ۲۶۵ هزار نفر برای دریافت وام ۳۵۰ میلیون تومانی مسکن روستایی به بانک‌ها معرفی شده‌اند که ۱۳۰ هزار مورد آنها منجر به عقد قرارداد شده است و بر اساس برنامه تا پایان خرداد ماه ۳۵۰ هزار فقره وام مسکن روستایی پرداخت می‌شود. با توجه به کارمزد تنها ۵ درصدی این تسهیلات که طی مدت زمان ۲۰ سال به سیستم بانکی بازپرداخت خواهد شد، این وام برای ساخت مسکن‌های روستایی از ارزش بالایی برخوردار است و در حقیقت، دولت یارانه این تسهیلات را پرداخت می‌کند. این تسهیلات فقط بابت ساخت مسکن روستایی نیست و می‌تواند مشمول نوسازی واحدهای فرسوده در این مناطق نیز بشود.
مقاوم‌سازی مسکن روستایی با رشد ۴ درصدی، از ۵۰ درصد در ابتدای دولت اکنون به ۵۴ درصد افزایش یافته است و برنامه این است که این آمار تا پایان دولت سیزدهم به ۶۵ درصد ارتقا یابد.
واگذاری یک میلیون قطعه زمین
برنامه مهم دیگری که دولت سیزدهم برای توسعه روستاها، بازگشت مهاجران و خانه‌دار شدن آنان مصوب کرد، واگذاری زمین رایگان به ساکنان روستاها و متقاضیانی است که قصد بازگشت به روستای خود و سکونت در آنجا را دارند. این متقاضیان با دریافت زمین رایگان، می‌توانند از تسهیلات ۳۵۰ میلیون تومانی مسکن روستایی یا ۵۵۰ میلیون تومانی نهضت ملی مسکن استفاده کنند و با دریافت خدمات رایگان مسکن خود را بسازند. بر این اساس واگذاری یک میلیون قطعه زمین در دستور کار قرار گرفته و قرار است این واگذاری تا پایان امسال تکمیل شود. با توجه به سهم بالای هزینه زمین در هزینه قیمت تمام شده مسکن، سیاستگذاران حوزه مسکن تلاش کرده‌اند در قالب برنامه‌های مختلف، زمین رایگان را برای متقاضیان کم درآمد و متقاضیان مسکن روستایی فراهم کنند. اجرای برنامه واگذاری یک میلیون قطعه زمین روستایی به ۳ روش است؛ روش اول در قالب نهضت ملی مسکن خواهد بود، عملیات الحاق زمین‌های روستایی که قابلیت ساخت و ساز در آنها وجود دارد در حال انجام است و پلاک‌هایی با حداقل متراژ ۵۰۰ متر در قالب نهضت ملی به متقاضیان واگذار می‌شود و متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن تأیید نهایی شده که از شهرها به روستاها مهاجرت معکوس داشته باشند و برای ساخت واحدهای مسکونی‌شان در روستا زمین ۵۰۰ متری دریافت می‌کنند. روش دوم تأمین زمین برای متقاضیان در روستاها، واگذاری زمین توسط استان‌ها و با معرفی شورایاری‌های روستایی صورت می‌گیرد. متقاضیانی که در روستا ساکن هستند می‌توانند با مراجعه به شورای روستا معرفی‌نامه دریافت کرده و تقاضای خود را به بنیاد مسکن استان ارجاع دهند. افراد در این روش حتماً باید ساکن روستا باشند و از آنها تعهد کتبی برای زندگی در روستا اخذ می‌شود. در روش سوم، واحدهای ساخته شده توسط این بنیاد به متقاضیان واگذار می‌شود. اولویت واگذاری با ساکنان روستا یا افراد بومی است که قصد بازگشت به روستاها را دارند. تاکنون حدود ۶۵۰ هزار قطعه زمین برای واگذاری به روستاییان آماده‌سازی شده است.
به این ترتیب برنامه توسعه روستایی دولت سیزدهم با اولویت ساخت و نوسازی مسکن روستایی در مدار رشد قرار گرفته است.