غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» مطرح کرد
تعدیل قیمت زعفران با افزایش تولید در سال 1403
ایران ظرفیت تأمین 95 درصد زعفران مورد نیاز دنیا را دارد و تولید زعفران برای ایران مزیت مطلق است. در حال حاضر در ۲۳ استان کشور تولید می‌شود، درحالی که عمده تولید این محصول از لحاظ کمی و کیفی مربوط به استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی است. سالانه حداقل 200 تن از زعفران تولید شده در کشورمان به سراسر جهان صادر می‌شود که این امر همواره سبب شده طلای سرخ ارزآوری قابل توجهی برای ایران به همراه داشته باشد. در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم زعفران ایران در دنیا بین هزار و 600 تا 2 هزار دلار خرید و فروش می‌شود، اما در شرایط فعلی وجود محدودیت‌های صادراتی در اقتصاد ایران، بی توجهی به برندسازی و بازاریابی علمی در بخش زعفران، نبود مدیریت در تولید بر اساس آمایش سرزمین، نیاز بازار و در نهایت عدم تدوین استراتژی دقیق از ضعف‌های جدی حوزه زعفران محسوب می‌شود. با توجه به اینکه صادرات زعفران به دلیل وجود موارد مذکور با چالش‌هایی روبه‌روست، اما صادرات زعفران در سال ۱۴۰۲ به حدود ۲۲۲ تن رسید درحالی که در سال ۱۴۰۱ به حدود ۲۱۰ تن رسیده بود که اندکی افزایش را نشان می‌دهد. زعفران ایرانی به 29 کشور جهان شامل اسپانیا، افغانستان، استرالیا، امارات، انگلیس، تایلند، چین، رومانی، ژاپن، سنگاپور، ایتالیا، آفریقای جنوبی، آلمان، بحرین، بوسنی، تایوان، سوئیس، سوئد، عراق، عمان، فرانسه، قطر، قزاقستان، کانادا، کویت، موریس، نیوزیلند، هند و هلند صادر شده است که کشورهای امارات، چین و اسپانیا بیشترین واردات را از ایران داشته‌اند. از طرف دیگر باید به این نکته نیز اشاره کرد که با توسعه دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی نسبت به بازه زمانی سال گذشته 13 کشور به جمع مشتریان طلای سرخ ایران اضافه شده‌اند که این امر به معنای متنوع‌سازی مبادی صادراتی محصولات کشاورزی در جهان است. برای تشریح تولید و توزیع زعفران در سال 1403 گفت‌وگویی با غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران داشته‌ایم که در ادامه آمده است.
کشت زعفران از چه زمانی آغاز می‌شود و تا چه موقعی ادامه دارد؟
کشت سالیانه زعفران مانند سایر محصولات نیست بلکه اقلیم و شرایط خاص خود را می‌طلبد. پیاز زعفران در اردیبهشت و شهریور کاشته می‌شود و آن پیاز به تناسب مناطق مختلف از 7 تا 15 سال در زمین باقی می‌ماند و جا‌به‌جا نمی‌شود. به طور معمول در هر سال از 20 مهرماه تا اواخر آذرماه کاشت، داشت و برداشت زعفران انجام می‌گیرد. در این بازه زمانی پیاز زعفران را آبیاری می‌کنند تا گل آن به ثمر بنشیند.
زعفران در چه سطحی در کشور کاشته می‌شود؟
بر اساس آخرین آمار در سطح کشور 125 هزار هکتار زعفران کاشته شده است که بیشترین سطح در استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی قرار دارد.
در حال حاضر بنابر آمار راندمان تولید زعفران در هر هکتار ۳.۲ کیلوست، درحالی که طبق برنامه وزارت جهاد کشاورزی باید به ۶ کیلو برسد و از طرفی با رفع محدودیت‌ها امکان تولید بیش از هزار تن زعفران و صادرات تا هزار تن محصول به بازارهای هدف را داریم.
هم اکنون ۷۵۰ هزار خانوار در امر تولید زعفران مشغول فعالیت هستند که با رفع محدودیت‌های صادرات، امکان افزایش تولید در واحد سطح وجود دارد، اما به سبب آنکه تولید زعفران صادرات‌محور است، از این رو رفع محدودیت‌های صادرات یک ضرورت محسوب می‌شود.
قیمت زعفران در بازار چگونه است؟
برآوردها حاکی از آن است که تولید زعفران به سبب بارش‌های اخیر امسال رشد قابل توجهی نسبت به سال قبل داشته باشد که همین امر موجب شده تا دلالان و عوامل واسطه نسبت به عرضه زعفران‌های مانده در انبار اقدام کنند.
با توجه به افزایش عرضه قیمت هر کیلوگرم زعفران نگین به ۱۰۰ تا ۱۰۵ میلیون تومان رسیده است که نسبت به ماه‌های گذشته بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان کاهش را نشان می‌دهد. طی ماه‌های گذشته به دلیل افت تولید و کاهش عرضه قیمت هر کیلوگرم نگین زعفران به ۱۱۵ میلیون تومان رسیده بود، اما اخیراً به دلیل شرایط جوی مناسبی که داریم، پیش‌بینی می‌شود تولید قابل توجهی داشته باشیم؛ بنابراین دارندگان زعفران اقدام به عرضه و فروش این محصول کرده‌اند که همین امر باعث روند کاهشی قیمت شده است.
اکنون کف قیمت هر کیلوگرم زعفران دسته نیز بین ۷۴ تا ۷۵ میلیون تومان است، این افزایش قیمت در پی کاهش تولید ۶۰ تا ۷۰ درصدی سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ بوده است که منجر به کاهش عرضه شد، در حالی که تقاضای جهانی برای زعفران همچنان پابرجا بود که این عدم تعادل افزایش قیمت‌ها را منجر شد.
آیا نیازی به خرید توافقی زعفران در ابتدای فصل برداشت وجود دارد؟
هم اکنون در حال مذاکره با سازمان تعاون روستایی درخصوص امر خرید توافقی زعفران هستیم که اگر برنامه مدنظر شورا عملیاتی و اجرا شود، این موضوع به ثبات بازار و جلوگیری از دلال بازی عوامل واسطه و دلال کمک می‌کند.
چرا کاشت زعفران در یکسال گذشته با کاهش همراه شده است؟
طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی سال ۱۴۰۲ حدود ۱۵۰ تن زعفران در سطح زیر کشت بیش از ۱۲۳ هزار هکتار تولید شده، در حالی که سال ۱۴۰۱ میزان تولید این محصول حدود ۲۳۰ تن بوده که نزدیک ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
به علت خشکسالی‌های پی در پی میزان تولید زعفران نسبت به سال قبل کاهش یافت و همین مسأله هم باعث افزایش قیمت شد. وقتی تولید کاهش پیدا کند و تقاضا همچنان بالا باشد، قیمت هم افزایش پیدا می‌کند اما سال 1402 بارندگی‌ها قابل قبول بود و انتظار داریم سال 1403 سال خوبی برای تولید زعفران محسوب شود.
وضعیت صادرات زعفران با توجه به محدودیت‌های فعلی چگونه است؟
کشور ما با مشکل محدودیت‌های تحریمی روبه‌رو است و همین مسأله ما را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است. به همین علت افغانستان بتدریج وارد عرصه صادرات زعفران شده است. افغانستان محدودیت‌های صادراتی ما را ندارد و بخشی از زعفران ما به این کشور صادر شده و با نام زعفران ایرانی به کشورهای دیگری مانند چین، امریکا و اروپا منتقل می‌شود. تحریم‌ها باعث شده‌اند بازارهای صادراتی ما محدود شوند اما همچنان صادرات مستقیم به اسپانیا، چین، امارات، هند، ایتالیا، آلمان، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس انجام می‌گیرد. وجود محدودیت‌های صادراتی در اقتصاد ایران، بی‌توجهی به برندسازی و بازاریابی علمی در بخش زعفران، نبود مدیریت در تولید بر اساس آمایش سرزمین، نیاز بازار و در نهایت عدم تدوین استراتژی دقیق از ضعف‌های جدی حوزه صادرات زعفران است.
بسته‌بندی زعفران مسأله مهمی در صادرات محسوب می‌شود. وضعیت بسته‌بندی برای صادرات چگونه است؟
بسته‌بندی یکی از متغیرهای اثرگذار در صادرات است ولی از این موضوع مهم‌تر، مشکل تحریم و نقل و انتقال پول دارای اهمیت است. صنعت بسته‌بندی در کشور ما رشد بسیار خوبی کرده است و شرکت‌های دانش بنیان فرآوری قابل قبولی در این بخش داشته‌اند. ما در صنعت بسته‌بندی دارای مزیت رقابتی هستیم اما مشکل ما موضوع تبادلات ارزی است. ما می‌توانیم بهترین بسته‌بندی و کیفی‌ترین زعفران را تولید کنیم.
چرا کشورمان با توجه به اینکه سهم زیادی در تولید زعفران دارد اما نتوانسته تعیین کننده قیمت زعفران باشد و دلالان خارجی تعیین کننده قیمت‌ها هستند؟
ایران 95 درصد از زعفران دنیا را تولید می‌کند. بعضی از تجار و بازرگانان ما رقابت‌های ناسالمی در صادرات زعفران دارند به طوری که زعفران تقلبی را با قیمت کمتر به فروش می‌رسانند. زعفران، ادویه گرانی محسوب می‌شود اما همه کشورها توجهی به استانداردهای جهانی ISO3632 ندارند و زعفران خالص را نمی‌شناسند. بعضی از تجار زعفران تقلبی را با قیمت پایین‌تر به فروش می‌رسانند. در سال‌های اخیر فروش زعفران ناخالص افزایش پیدا کرده است و در نتیجه دلالان خارجی تعیین کننده قیمت شده‌اند.
چرا زعفران جزو ادویه‌های گران‌قیمت به حساب می‌آید؟
زعفران کالای گران‌قیمتی است زیرا خاصیت دارویی دارد. زعفران در دنیا گران‌ترین ادویه جهان شناخته می‌شود و به آن لقب پادشاه ادویه‌ها داده می‌شود. ضمن اینکه تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت زعفران با دست انجام می‌گیرد و هنوز هم به میزان خیلی زیاد تولید نمی‌شود.
انجمن ملی زعفران چه اقداماتی در جهت ثبت جهانی زعفران انجام داده است؟
انجمن درصدد آن است زعفران قائنات و زعفران خراسان جنوبی را به عنوان نشان جغرافیایی در سازمان WIPO در کشور سوئیس به ثبت برساند. این اقدام مبدأ تولید زعفران و ویژگی‌های محصول با کیفیت را ثبت جهانی می‌کند. با توجه به قدمت ۳ هزار ساله زعفران در ایران طی سال‌های اخیر پیگیر ثبت جهانی زعفران به نام ایران بودیم و همچنان نیز پیگیر هستیم؛ اما هنوز این مهم در دنیا به ثبت نرسیده است.
وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی بخش کشاورزی باید پیگیر این موضوع مهم باشد تا این محصول به نام دیگر کشورها به ثبت جهانی نرسد. اگر زعفران ایران به ثبت جهانی برسد، دیگر کشورها نمی‌توانند زعفران ایران را به نام خود در دنیا به فروش برسانند.