تشکیل «سازمان بین المللی کریدور شمال – جنوب» در بریکس با محوریت ایران
با ارتقای کریدور شمال-جنوب به یک سازمان بین‌المللی با محوریت اعضای بریکس ظرفیت تجارت و حمل کالا بین کشورهای عضو به ۷۰۰ میلیون تن در سال می‌رسد
اولین اجلاس وزرای حمل و نقل کشورهای بریکس در سنت‌پترزبورگ روسیه و به صورت مجازی برگزار شد و محور این نشست افزایش سطح همکاری‌های حمل و نقل و تجارت بین اعضا بود. گروه بریکس یک گروه بین‌المللی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که سال ۲۰۰۹ میلادی با هدف تأثیرگذاری بر اقتصاد جهانی به‌صورت رسمی شروع به کار کرد. این گروه شامل بیش از نیمی از جمعیت دنیا است و کشورهای مطرح چین، روسیه، هند و برزیل و دیگر کشورهای درحال‌توسعه را شامل می‌شود. از ابتدای سال ۲۰۲۴ (دی‌ماه ۱۴۰۲) پنج عضو جدید شامل جمهوری اسلامی ایران، مصر، اتیوپی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی به صورت رسمی به این گروه پیوستند. اکنون گروه بریکس شامل ۱۰ کشور ایران، برزیل، روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی، عربستان و امارات متحده عربی است.
با پیوستن ایران به بریکس، برنامه‌ریزی برای افزایش سطح همکاری‌ها و توسعه زیرساخت‌ها برای بهره‌گیری از این موقعیت، در دولت سیزدهم آغاز شد. با توجه به موقعیت ژئوپلیتکی ایران در منطقه و روابط حمل و نقلی ایران و دو عضو مهم دیگر بریکس، یعنی روسیه و هند در کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، ارتقای ساختارهای این کریدور برای افزایش ظرفیت و بهره‌گیری بیشتر کشورهای عضو بریکس از آن، راهبرد ایران و از اهدف اصلی رشد مراودات با اعضای بریکس است.
درهمین خصوص، مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی در اولین اجلاس وزرای حمل‌ونقل کشورهای بریکس با اشاره به اینکه بریکس به عنوان نهادی پیشرو و متشکل از اقتصادهای بزرگ نوظهور توانسته است با ارائه الگوها و ابتکارات مناسب روندهای جدیدی را در جهان شکل دهد، گفت: اعضای بریکس با اقتصادهای مکمل و تنوع فرهنگی می‌توانند نیازهای متقابل را تأمین کنند و تجربه‌های ملی و بومی توسعه‌ای خود را در جهت تقویت رفاه و صلح جهانی به اشتراک بگذارند. وی تصریح کرد: عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته در بریکس پیشرفتی تاریخ ساز و موفقیتی استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب شده و ایران گامی اساسی را به سوی گسترش ارتباطات در کلیه حوزه‌های حمل و نقل، تجاری و اقتصادی با اعضای بریکس برداشته است. وزیر راه و شهرسازی در ادامه اظهار کرد: سیاست‌ها و برنامه‌های بریکس که در بیانیه‌ها و اسناد آن انعکاس یافته نشان می‌دهد این نهاد قادر است به طیف متنوعی از موضوعات مرتبط با دغدغه‌های جوامع در حال توسعه بپردازد. دستور کار اجلاس حاضر با محورهای دیجیتالی شدن حمل و نقل، ایجاد پلتفرم‌های لجستیکی حمل‌ونقل بین کشورهای عضو، حمل‌ونقل پایدار، حمل‌ونقل سبز و توسعه همکاری‌های فیمابین از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک، بستری مناسب برای شکل دهی به همکاری‌های سازمان یافته فراهم آورده است.
ظرفیت‌های حمل‌ونقلی ایران برای کشورهای بریکس
ایران با موقعیت جغرافیایی ممتاز و مزیت‌های ترانزیتی فراوان، تقاطع کریدورهای ترانزیتی شمال-جنوب و شرق-غرب با داشتن ۱۱ بندر تجاری با ظرفیت ۲۷۳ میلیون تن، ۱۵ هزار کیلومتر خطوط ریلی، بیش از ۲۵۰ هزار کیلومتر انواع راه و ۲۶ پایانه مرزی زمینی، این توانایی را دارد تا با حداقل زمان و هزینه، شبکه‌های تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی را به هم پیوند دهد. به گفته وزیر راه و شهرسازی، با تکمیل زنجیره ارزش منطقه از طریق نقش آفرینی ایران، شبکه ارتباطی و حمل و نقلی ظرفیت سالانه جابه‌جایی ۷۰۰ میلیون تن بار را دارد.
رشد ۶۰ درصدی ترانزیت
بذرپاش در ادامه گفت: همچنین ترانزیت از قلمرو ایران با رشد بیش از ۶۰ درصد در ۱۲ ماه گذشته به بیش از ۱۷.۶ میلیون تن رسیده که نشان از قابلیت اطمینان، امنیت و مقرون به صرفه بودن مسیر ترانزیتی ایران برای کشورهای منطقه است. شایان ذکر است در حوزه هوانوردی نیز ایران از ظرفیت‌های مناسبی برای ارائه خدمات هوانوردی، فرودگاهی و نیز ضریب بالای ایمنی و امنیت پرواز همراه با شرایط اقتصادی مناسب برای پروازهای عبوری و ترانزیتی از فضای آسمان کشور برخوردار است.
وزیر راه و شهرسازی همچنین افزود: همکاری با بریکس برای ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. وی اظهار کرد: هم‌اکنون زیرساخت‌های ترانزیتی در مسیرهای کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب در حال تکمیل است و با بهره‌گیری از مکانیزم‌های نوین مدیریت کریدور در همکاری به سازمان‌های حمل و نقلی منطقه‌ای و بین‌المللی فرایندهای استاندارد انجام تشریفات بازرسی و عبور محموله‌های تجاری در حال استقرار است.
بذرپاش گفت: در سال گذشته ده‌ها نشست بین‌المللی با موضوع ترانزیت و به ابتکار ایران برگزار شده و تفاهمنامه‌های گوناگونی برای افزایش سطح همکاری‌های منطقه‌ای برای ایجاد تحول در ترانزیت به انجام رسیده است.
وی ادامه داد: دستیابی به یک سیستم حمل و نقل ترکیبی، مستلزم ارتقای ظرفیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اعضا بویژه در حوزه‌های مختلف عملیات حمل و نقل، زنجیره تأمین و خدمات لجستیک و روان‌سازی عملیات تشریفات گمرکی و ایجاد بسترهای حقوقی و تنظیم‌گری میان اعضا ست.
وزیر راه و شهرسازی اضافه کرد: در همین راستا کریدور شمال-جنوب به عنوان یکی از کریدورهای مهم با داشتن مزیت‌های مناسب و مؤثر حمل‌ونقلی می‌تواند باعث هم‌افزایی کشورهای عضو بریکس در حوزه حمل و نقل و ترانزیت شود. لذا همانگونه که در بیانیه نشست سه جانبه بین ایران، هند و روسیه در تاریخ ۴ جولای ۲۰۲۳ در تهران تصریح شده، ارتقای ساختار کنونی مدیریت این کریدور به سطح یک سازمان بین المللی، تحت عنوان «سازمان بین‌المللی کریدور شمال – جنوب» می‌تواند منجر به بهبود ساختار سازمانی و مدیریتی این کریدور شده و در نتیجه باعث بهبود حمل و نقل بین‌المللی و توسعه حمل و نقل ترکیبی در چهارچوب این کریدور شود. همچنین با ارتقای سطح هماهنگی و یکپارچگی، فعالیت‌های تجاری و ترانزیتی را میان خریداران و فروشندگان با استفاده از شقوق مختلف حمل و نقل و به صورت ترکیبی برای بهره‌مندی تمامی اعضای بریکس ارتقا می‌بخشد.
بذرپاش گفت: همان‌طور که در بیانیه نیز اشاره شد، جمهوری اسلامی ایران در راستای تنوع بخشیدن به زنجیره‌های تأمین حمل و نقل و لجستیک برای تقویت اتصال و افزایش کارایی و رقابت برای تبادلات اقتصادی و رشد بهتر، حمایت همه جانبه خود را اعلام می‌کند.
همچنین در ادامه این نشست وزیر راه و شهرسازی اعلام آمادگی کرد که همه ظرفیت‌های ایران از جمله ذخایر کم نظیر انرژی، شبکه‌های حمل و نقل و ترانزیت کوتاه و ارزان، ثروت استثنایی نیروی انسانی آموزش دیده و نیز دستاوردهای علمی چشمگیر برای رسیدن به اهداف بریکس به اشتراک گذاشته شود.
در ادامه وزیر حمل و نقل فدراسیون روسیه که ریاست این نشست را نیز برعهده داشت ضمن ابراز همدردی و تسلیت حادثه دلخراش شهادت رئیس‌جمهور فقید کشورمان و هیأت همراه، از پیشنهادات وزیر راه و شهرسازی در خصوص توسعه موارد مربوط به کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب و ترانزیت کالا استقبال کرد. وی همچنین با اشاره به مزیت‌ها و ظرفیت‌های حمل و نقلی موجود در ایران، بر استفاده حداکثری کشورهای بریکس از این ظرفیت‌ها تأکید کرد.
به اعتقاد فعالان حوزه حمل و نقل، موقعیت جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی می‌تواند ایران را به یکی از شرکای پایداربرای اتصال بریکس به بازارهای بزرگ جهانی تبدیل کند.