نفس گازهای مشعل میادین نفتی به شماره افتاد
یکی از مشکلات صنعت نفت و دغدغه‌های رئیس جمهور شهید، جمع‌آوری گازهای مشعل بود به طوری که این دغدغه شهید رئیسی در دولت سیزدهم برطرف شد و طبق صحبت مسئولان قرار است تا پایان ۱۴۰۴، گازهای مشعل خاموش شود.
جمع‌آوری گازهای همراه نفت همواره مورد تأکید رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور بوده است. در دولت گذشته در این زمینه اقدام اساسی نشد، اما دولت سیزدهم مصمم بوده تا پایان مسئولیت خود همه گازهای همراه مربوط به شرق و غرب کارون را جمع‌آوری کند.
براساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ میلادی سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است، با این حال، میزان مشعل‌سوزی در کشور از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسیده است.
این یعنی روزانه حدود ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در حال سوختن است.
واقعیت این است که برای جمع‌آوری همه گازهای همراه و مشعل در سطح شرکت ملی نفت ایران، ظرفیت جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه و مشعل در حدود ۲ میلیارد فوت‌مکعب معادل ۵۷ میلیون مترمکعب در روز در قالب ۵ طرح بلندمدت و ۱۴ مزایده فروش برنامه‌ریزی شده است.
درسال ۱۴۰۱ به‌طور میانگین روزانه حدود ۱۱۳.۶ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت در شرکت ملی نفت ایران تولید شد که از این مقدار حدود ۶۵ درصد آن معادل ۷۴.۶ میلیون مترمکعب در روز به‌وسیله ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و کارخانه‌های موجود جمع‌آوری شد.
حدود ۵ درصد معادل ۵ میلیون مترمکعب در روز با راه‌اندازی پروژه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت جمع‌آوری شد و ارسال به مشعل حدود ۳۰ درصد کل گازهای تولیدی معادل ۳۴ میلیون مترمکعب در روز بود که تا پایان سال ۱۴۰۴ این مقدار نیز جمع‌آوری خواهد شد.
روزانه ۳۷.۴ میلیون مترمکعب از گازهای جمع‌آوری‌شده به شبکه سراسری تزریق می‌شود.
طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل در دو بخش اصلی به‌صورت طرح‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی شده و در حال اجراست که طرح‌های بلندمدت (احداث کارخانه‌های گاز و گاز مایع و ایستگاه‌های جمع‌آوری گازهای همراه و مشعل) طبق برنامه‌ریزی و اقدام‌های انجام‌شده، تا پایان سال ۱۴۰۴ با تکمیل ظرفیت به بهرهبرداری کامل خواهند رسید.
هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد گازهای همراه جنوب کشور جمع‌آوری شده و دولت سیزدهم تلاش می‌کند با جمع‌آوری گازهای مشعل باقیمانده، افزون بر صرفه اقتصادی، تعهدهای بین‌المللی محیط زیستی را در نظر داشته باشد.
سیدجلال‌الدین نورموسوی، مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و پدافند غیرعامل (اچ‌اس‌ئی) شرکت ملی گاز ایران از اجرای پروژه کاهش گازهای مشعل در پالایشگاه‌های پارس جنوبی طی سه سال اخیر خبر داد و گفت: این پروژه تاکنون بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و انتظار می‌رود تا سال ۱۴۰۵، مشکل مربوط به گازهای مشعل به‌طور کلی حل شود.
گفته می‌شود که با اجرای پروژه کاهش انتشار گاز مشعل تا پایان مرداد امسال، در مجموع ۱۲ پالایشگاه این مجموعه سالانه حدود هزار و ۲۰۰ میلیون مترمکعب نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش انتشار گاز مشعل خواهیم داشت.
پروژه کاهش انتشار گاز مشعل در ۱۲ پالایشگاه پارس جنوبی در پایان سال ۱۴۰۲ پیشرفت خوبی داشته و انتظار داریم با تکمیل این پروژه تا پایان مرداد ۱۴۰۳، حجم انتشار گاز مشعل از روزانه
۸ میلیون و ۷۰۰ هزار مترمکعب به ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار مترمکعب برسد.
این مقدار هم‌اکنون به روزانه ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب رسیده است.
واقعیت این است که جمع‌آوری گازهای مشعل از اقدام‌های با اولویت بالا در وزارت نفت دولت سیزدهم و مورد تأکید رئیس جمهور شهید بوده که در این زمینه طرح مهم پتروپالایش دهلران در آستانه بهرهبرداری است.
جواد اوجی وزیر نفت، به تازگی در گزارشی، به موضوع جمع‌آوری گازهای همراه نفت اشاره کرد و گفت: «در زمینه جمع‌آوری گازهای همراه نفت درمدت یادشده، بیش از 11 میلیون و 500 هزار مترمکعب گازهای همراه نفت خام جمع‌آوری و به پتروشیمی‌ها برای خوراک تحویل شده است و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، تا هفته آینده 4 میلیون و 500 هزار مترمکعب دیگر به این حجم گاز جمع‌آوری‌شده افزوده می‌شود.»
در بخش جمع‌آوری گازهای مشعل، یکی از پروژه‌های مهم طرح پترو پالایش دهلران است که به ان‌جی‌ال 3100 نیز معروف است.
سابقه اجرای این طرح به سال 1390 بازمی‌گردد که بر اساس آمار، تا سال 1400 پیشرفت حدود 38 تا 40 درصدی را ثبت کرده بود، اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم اجرای این پروژه و طرح‌های مشابه سرعت بیشتری گرفت به طوری که هم اکنون تمامی مراحل مربوط به پیش‌راه‌اندازی این طرح انجام شده و این آمادگی وجود دارد تا با دریافت خوراک گاز شیرین (80 میلیون استاندارد فوت مکعب) و ترش (160 میلیون استاندارد فوت مکعب) با ظرفیت کامل روزانه 240 میلیون استاندارد فوت مکعب راه‌اندازی شود. کارخانه گاز وگاز مایع ان‌جی‌ال 3100 که با سرمایه‌گذاری 1.1 میلیارد یورو در منطقه موسیان دشت عباس در زمینی به وسعت بیش از 100 هکتار وافع شده است، گازهای همراه نفت میدان‌های چشمه خوش، پایدار غرب، دانان، سروک و آذر و دهلران را جمع‌آوری و 9 مشعل این میدان‌ها را به طور کامل خاموش می‌کند.
همچنین برآورد می‌شود که با اجرای این طرح سالانه بتوان نزدیک به 700 تا 760 میلیون دلار درآمدزایی کرد.
در زمینه جمع‌آوری گازهای همراه نفت، طرح‌های بلندمدت شامل احداث پالایشگاه و جمع‌آوری گازهای همراه و مشعل با سرمایه‌گذاری 4.8 میلیارد دلار برای جمع‌آوری حدود 2 میلیارد فوت مکعب در روز (معادل 2 فاز پارس جنوبی) تا پایان سال 1404 است که از میان آنها می‌توان به احداث کارخانه گاز و گاز مایع ان‌جی‌ال 3200 با ظرفیت فرآورش روزانه 500 میلیون فوت مکعب گازهای همراه نفت، تولید روزانه 97 هزار بشکه محصول ان‌جی‌ال برای پتروشیمی بندر امام، تولید روزانه 340 میلیون فوت مکعب گاز متان به منظور تزریق به خط لوله سراسری کشور و نیروگاه غرب کارون و تولید 40 تن محصول جانبی گوگرد، اشاره کرد.
کارخانه گاز و گاز مایع ان‌جی‌ال 3200 به منظور جمع‌آوری گازهای همراه و مشعل میدان‌های دارخوین، آزادگان، یادآوران، یاران شمالی و جنوبی، سهراب، سپهر، جفیر، سوسنگرد و بند کرخه با سرمایه‌گذاری 1.4 میلیارد دلار توسط هلدینگ خلیج فارس احداث شده که فاز نخست آن به ظرفیت 250 میلیون فوت مکعب در روز، هشتم اردیبهشت ماه 1402 با حضور «رئیس جمهور شهید» راه‌اندازی شد و پیش‌بینی می‌شود فاز دوم آن نیز تا پایان سال جاری تکمیل و راه‌اندازی شود.
کارخانه گاز و گاز مایع خارگ به ظرفیت 300 میلیون فوت مکعب درروز نیز در حال احداث است و طبق برآوردهای صورت گرفته در شرکت ملی نفت ایران، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 1403 تکمیل و راه‌اندازی شود.
از دیگر طرح های بلندمدت می‌توان به طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون (بیدبلند خلیج فارس) به ظرفیت 593 میلیون فوت مکعب در روز و طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون (پتروشیمی مارون) به ظرفیت 249 میلیون فوت مکعب در روز اشاره کرد.
طرح‌های کوتاه مدت هم شامل مزایده فروش گازهای مشعل با هدف جلوگیری از هدررفت این گازها (تا زمان احداث طرح‌های بلندمدت) به ظرفیت حدود 394 میلیون فوت مکعب در روز است که در دست واگذاری و اجرا قرار دارد.
از میان قراردادهای کوتاه مدت هم می‌توان به قرارداد فروش گازهای مشعل چشمه‌خوش که فاز نخست آن به ظرفیت 10 میلیون فوت مکعب در روز و با سرمایه‌گذاری حدود 10 میلیون دلار توسط بخش خصوصی به بهرهبرداری و تولید رسیده است، اشاره کرد.
قرارداد فروش گازهای مشعل مسجدسلیمان، لالی، زیلائی، قلعه‌نار، سروستان- سعادت‌آباد، نفت‌شهر-سومار و خشت نیز به ظرفیت 168 میلیون فوت مکعب در روز منعقد شده که با اولویت‌بندی مورد بهرهبرداری قرار می‌گیرد.
برنامه‌ریزی برای واگذاری حدود 165 میلیون فوت مکعب گاز در قالب مزایده فروش گازهای مشعل نیز انجام شده که پس از تصویب، قرار است تا پایان سال 1404 به بهرهبرداری برسد.
جمع‌آوری گازهای مشعل از اقدام‌های با اولویت بالا در وزارت نفت دولت سیزدهم و مورد تأکید رئیس جمهور شهید بوده است؛ چرا‌که این اقدامی محیط‌زیستی به‌منظور ایجاد ارزش افزوده و رفع نیازهای گازی کشور شمرده می‌شود.
البته باید در نظر داشت که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای افزایش تولید نفت و گاز در کشور، به‌صورت طبیعی شاهد گازهای مشعل جدید خواهیم بود که برای آنها نیز همزمان با اجرای طرح‌ها، برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری گازهای همراه باید انجام شود.