«ایران اقتصادی» از کارنامه 15 سال اخیر نوسازی در بافت‌های فرسوده شهری گزارش می‌دهد
رکوردشکنی دولت سیزدهم در جبهه اصلی تأمین مسکن
با ثبت رکورد جدید در جبهه اصلی تأمین مسکن شهرها، بالاترین میزان ساخت و ساز واحدهای مسکونی در بافت‌های فرسوده، رقم خورد. به گزارش «ایران اقتصادی»، آمار جدید از تیراژ ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده شهرهای کشور در حالی از ثبت رکورد بالاترین سطح نوسازی واحدهای مسکونی فرسوده در سال ۱۴۰۲حکایت دارد که بررسی‌ها حاکی است، حجم نوسازی مسکن در سال گذشته، نسبت به همه سال‌های قبل بی‌سابقه بوده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد، پارسال بیش از ۹۲ هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده شهرهای کشور ساخته شد که این میزان تقریباً حدود دو برابر متوسط سالانه این ساخت و سازها، در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۹ است. سه گروه اقدام مهم در راستای تسریع و تسهیل جریان نوسازی مسکن در کشور در ثبت این رکورد جدید، اثربخش بوده است.
کارنامه ۱۵ ساله نوسازی
آمارهای رسمی مربوط به روند نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهرهای کشور نشان دهنده ساخت بالغ بر ۸۸۶ هزار و ۴۴۰ واحد مسکونی در مراکز و هسته‌های میانی شهرها طی ۱۵ سال اخیر است. روند نوسازی مسکن که در دهه ۹۰ بخصوص از سال ۹۲ تا ۹۹ به میزان محسوسی کاهش یافته بود از سال ۱۴۰۰ تقویت شد. سال گذشته در حالی بیش از ۹۲ هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده شهرهای کشور ساخته شد که رکورد قبلی ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده مربوط به سال ۹۰ با ساخت ۸۹ هزار و ۶۸۳ واحد مسکونی بود. همچنین بعد از آن تیراژ ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده کاهش یافت به طوری که این میزان در سال‌های میانه دهه ۹۰ از جمله سال‌های ۹۴ و ۹۵ به ساخت کمتر از ۳۰ هزار واحد رسید. با صعود آمار نوسازی مسکن از سال ۱۴۰۰، طی سه سال اخیر سالانه به طور متوسط بیش از ۷۲ هزار و ۳۰۰ واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهرهای کشور ساخته شده است. طی ۱۴ سال منتهی به پایان ۱۴۰۱ نیز در هر سال به طور متوسط ۵۶ هزار و ۷۴۵ واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده ساخته شد که از این زاویه نیز نوسازی بیش از ۹۲ هزار واحد مسکونی در سال ۱۴۰۲، آماری قابل توجه محسوب می‌شود. این در حالی است که همزمان با تصویب قانون جهش تولید مسکن در سال ۱۴۰۰، توجه به نوسازی مسکن و حمایت از ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده با دو هدف عمده و مهم در دستور کار دولت قرار گرفت و بعد از سال‌ها کم توجهی به این بخش، مشوق‌های ویژه مالی، تسهیلاتی و شهرسازانه، برای آن در نظر گرفته شد. یک هدف، ارتقای سطح ایمنی سکونت در هسته‌های میانی شهرها به واسطه حذف سقف‌های لرزان و پهنه‌های مخاطره‌آمیز فرسوده و جایگزینی آن با خانه‌های ایمن و هدف دیگر، تأمین مسکن مورد نیاز برای خانوارهای فاقد مسکن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر به ازای نوسازی هر یک پلاک فرسوده در کشور، سه واحد مسکونی جدید ساخته شده است. بر اساس آمارهای رسمی، از سال ۸۴ تاکنون، در مجموع یک میلیون و ۵۰ هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده کشور ساخته شده که این میزان ساخت و ساز ناشی از تخریب و نوسازی ۳۵۰ هزار واحد مسکونی فرسوده است.
حمایت سه‌گانه برای بافت فرسوده
همزمان با شروع ساخت پروژه‌های نهضت ملی مسکن در خارج از بافت‌های فرسوده (شهرهای جدید و...)، سه گروه حمایت ویژه برای این بافت‌ها در نظر گرفته شد. دسته اول شامل «اختصاص تمام حمایت‌های مالی و تسهیلاتی نهضت ملی مسکن از جمله پرداخت وام بانکی ۵۵۰ میلیون تومانی به ساخت و سازهای بافت فرسوده» است. با توجه به اهمیت نوسازی مسکن در کشور، ساخت سالانه ۱۵۰ هزار واحد مسکونی از مجموع یک میلیون واحد مسکونی که قرار است در قالب قانون جهش تولید مسکن ساخته شود، به بافت‌های فرسوده اختصاص دارد.
دسته دوم، «تدوین بسته مشوق شهرسازانه جهت تسهیل امر نوسازی و جذب سازنده‌ها و مالکان خانه‌های فرسوده برای نوسازی مسکن» است. در قالب این بسته تشویقی، چند گروه عمده ضابطه تسهیل کننده و مشوق برای تسریع امر نوسازی تدارک دیده شد. اعطای تراکم تشویقی، تسهیل ضوابط پارکینگ، امکان احداث واحدهای مسکونی با زیربنای کمتر از حدنصاب تعیین شده در طرح‌های توسعه شهری، عدم احتساب سطح بالکن و تراس در محاسبه تراکم ساختمانی و... بخشی از مهم‌ترین این مشوق‌ها محسوب می‌شود. به گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی، علاوه بر اختصاص همه حمایت‌های درج شده در قانون جهش تولید مسکن به ساخت وسازهای بافت فرسوده، اجرای این بسته تشویقی، از مهم‌ترین عوامل رکوردزنی ساخت مسکن در این محدوده‌های شهری است که در واقع جبهه اصلی تأمین مسکن شهرها محسوب می‌شوند. برآوردهای جدید حاکی از آن است که این بسته مشوق شهرسازی در حال حاضر در بیش از ۵۴۶ شهر اجرا می‌شود و تعداد شهرهای مجری این بسته تشویقی، روز به روز در حال افزایش است. این در حالی است که به گفته محمد آیینی، معاون وزیر راه وشهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران به استان‌ها این مجوز داده شده است تا متناسب با شرایط خود بسته‌های تشویقی مکمل را طراحی و برای تسریع جریان نوسازی به کار گیرند.
براساس آمار اعلام شده از سوی آیینی، علاوه بر رکوردشکنی جریان نوسازی مسکن به لحاظ تعداد واحد ساخته شده در بافت‌های فرسوده شهرها در سال گذشته در نتیجه اعمال این مشوق‌ها و تسهیلات طی دو سال اخیر، بیش از ۷۰ درصد برنامه نوسازی مسکن محقق شده و تاکنون بیش از ۲۷۷ هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده در قالب نهضت ملی مسکن در پروسه ساخت قرار گرفته است. همچنین آمارها نشان می‌دهد در همین مدت بیش از ۸۲ هزار واحد مسکونی نیز افتتاح شده و به مرحله بهره‌برداری رسیده است. قرار است تا پایان ۱۴۰۳، مجموعاً ۱۰۰ هزار واحد مسکونی دیگر نیز در این محدوده‌های شهری افتتاح شود.
این در حالی است که حمایت‌ها و مشوق‌های تسریع و تسهیل امر نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهرها تنها مربوط به مشوق‌های مالی و شهرسازی نبوده و مسئولان مسکن در دولت، اقدامات دیگری را به منظور رفع موانع نوسازی در دستور کار قرار داده‌اند که از آن جمله می‌توان به «اقدام جهادی برای اطلاع‌رسانی و اقناع ساکنان و مالکان خانه‌های فرسوده به منظور جلب همکاری حداکثری آنها برای تسریع و تسهیل امر نوسازی مسکن» یاد کرد.
امسال، با همکاری و حضور بسیج سازندگی کشور، ۵ رزمایش از خرداد تا مهر در حوزه نوسازی مسکن در بافت فرسوده با حضور گروه‌های جهادی برگزار خواهد شد و براساس آن مردم ساکن و مالک در بافت‌های فرسوده با مسائل مهمی از جمله چگونگی دریافت پروانه نوسازی و چگونگی دریافت حمایت‌های مالی و... آشنا خواهند شد. اتصال مالکان خانه‌های فرسوده به سازنده‌های با صلاحیت در قالب مدل مشارکت در ساخت از دیگر برنامه‌هایی است که قرار است در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده دنبال شود. همچنین مسئولان نوسازی بافت‌های فرسوده در دولت به ساخت وساز مشارکتی در این محدوده‌ها بین مالکان و سرمایه‌گذارها و سازندگان بخش خصوصی اعتقاد دارند.
سود وام نوسازی کم می‌شود؟
مسئولان وزارت راه و شهرسازی همچنین از تدوین یک بسته سیاستی جدید برای بافت فرسوده شهری خبر می‌دهند که در صورت موافقت و تصویب، می‌تواند شتاب نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده را افزایش دهد. از آن جمله مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، در جلسه اخیر شورای‌عالی مسکن، پیشنهاد این وزارتخانه مبنی بر کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده به نرخی تک رقمی، مشابه وام مسکن روستایی را مطرح کرد. هم اکنون نرخ سود وام ساخت مسکن در روستاها معادل ۵ درصد است که در صورت تصویب و اجرایی شدن این پیشنهاد، وام ۵۵۰ میلیون تومانی ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده نیز با نرخ سودی مشابه همین میزان به متقاضیان پرداخت خواهد شد. این موضوع می‌تواند گره در استطاعت نبودن رقم اقساط ماهانه وام بانکی نوسازی را برای ساکنان بافت‌های فرسوده که به لحاظ معیشتی جزو گروه‌های کم درآمد هستند تا حد زیادی بازگشایی کند. این در حالی است که مسئولان نوسازی مسکن در دولت معتقدند باید سازکاری فراهم شود تا با حمایت‌های حداکثری در حوزه‌های مختلف(مالی، شهرسازی و...) زمینه اتصال متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن به ساخت و سازهای بافت فرسوده فراهم شود. به این معنا که تا حد ممکن با تقویت، تسریع و تسهیل جریان نوسازی، تأمین مسکن برای متقاضیان این طرح ابتدا در داخل شهرها و در بافت‌های نوسازی شده در دستور کار قرار بگیرد. از سوی دیگر طرح کلید به کلید در بافت‌های فرسوده با سازکار اعمال تخفیف ۴۰ درصدی برای مالکان بافت‌های فرسوده در دست اجرا قرار گرفته است. در قالب این طرح، مالکان خانه‌های فرسوده با واگذاری خانه‌های خود به دولت واحد نوساز دریافت می‌کنند. همچنین واحد نوساز با ۴۰ درصد تخفیف به آنها واگذار می‌شود.
براساس آخرین آمارها مربوط به طرح نهضت ملی مسکن تاکنون عملیات ساخت بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی در کشور در قالب این طرح آغاز شده که سهم بافت‌های فرسوده از این میزان نزدیک به ۲۸۰ هزار واحد مسکونی است.