مسیر صرفه‌جویی برق
رضا رحیمی
کارشناس صنعت برق
براساس آمار و ارقام موجود صنایع فولادی بیش از نیمی از مصرف برق بخش‌های مولد و 15 درصد از کل مصرف برق ایران را به خود اختصاص داده‌اند و با مصرف ۶۶۰ تن معادل نفت خام انرژی به ازای هر تن فولاد، ایران را از این حیث به دومین کشور پرمصرف دنیا تبدیل کرده‌اند.
در حالی که در سال 1402 متوسط برق مصرفی کل صنایع انرژی‌بر 7796 مگاوات بود، متوسط مصرف برق صنایع فولادی به رقم 4028 مگاوات رسید که 4.5 برابر بیشتر از متوسط مصرف برق صنایع سیمانی است.
کارشناسان عقیده دارند، صنایع فولادی در صورت حرکت به سمت تولید فولاد سبز و ارتقای راندمان می‌توانند به شکل قابل ملاحظه‌ای مصرف برق خودشان را کاهش دهند.
در صورت ارتقای سطح فناوری تولید در صنایع آهن و فولاد کشور و حرکت به سمت تولید فولاد سبز، امکان کاهش میزان مصرف انرژی صنایع فولادی تا ۴۵ درصد وجود دارد.
این یعنی اگر افزایش راندمان و استاندارد‌سازی صنایع فولادی به‌خوبی در کشور اجرایی شود، تا 1800 مگاوات مصرف برق این صنایع کاهش می‌یابد که تقریباً معادل متوسط کل مصرف برق صنایع فلزی کشور است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که در زنجیره تولید فولاد برای هر تن کنسانتره بین ۲۲ تا ۴۰ کیلووات ساعت، هر تن گندله بین ۲۶ تا ۵۵ کیلووات ساعت، هر تن آهن اسفنجی بین ۱۱۰ تا ۱۳۰ کیلووات ساعت و هر تن فولاد ۷۰۰ تا ۹۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود. هرچند که استاندارد مصرف برق برای تولید هرتن فولاد حدود ۴۵۰ کیلووات ساعت است. این یعنی در ایران برای تولید هر تن فولاد دو برابر استاندارد جهانی برق مصرف می‌شود.
مصرف زیاد انرژی در صنایع فولادی ایران برای تولید محصول درحالی است که در بسیاری از کشور‌های جهان مانند کشور‌های اروپایی، صنایع فولادی با مصرف انرژی به‌مراتب کمتری محصول تولید می‌کنند. همچنین در سال‌های اخیر به واسطه ایجاد بحران انرژی، اقدامات ویژه‌تری را نیز برای افزایش بازدهی تولید و کاهش مصرف انرژی در دستور کار قرار داده‌اند.
به عنوان نمونه کنکاش در مستندات و مقالات علمی مانند مقاله
«Gajdzik Bożena» و همکاران با عنوان «بررسی میزان انرژی برق مورد صنایع فولادی با تأکید بر فناوری‌های نسل چهارم صنعت» نشان می‌دهد، میزان وابستگی صنایع فولادی کشور‌های توسعه‌یافته به حامل‌های انرژی به طور مستمر روند کاهشی داشته و به صورت مشخص در کشور لهستان با وجود توسعه قابل توجه صنایع فولادی بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰، نرخ رشد مصرف انرژی این صنعت در لهستان در این بازه زمانی تنها ۷ درصد بود و میزان مصرف انرژی برق برای تولید هر تن فولاد در این کشور تا ۴۳۲.۵ کیلووات ساعت کاهش یافته است.
بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که در صنایع فولادی کشور لهستان به واسطه استفاده از فناوری‌های BOF از سال ۲۰۱۰ به این سو، مصرف انرژی به شکل قابل توجهی کاهش یافته و مدیران صنایع در این کشور در حال تلاش برای تطبیق دادن وضعیت صنعت این کشور با الزامات محیط زیستی هستند. شرایط در دیگر کشور‌های اروپایی و توسعه‌یافته جهان نیز با لهستان چندان متفاوت نیست.
بر اساس گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول، در صنایع آلمان نیز با وجود کاهش ۲۲ درصدی میزان مصرف انرژی در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۱۸، اما میزان تولید و سود صنایع این کشور در سایه افزایش بهره‌وری و جبران کسری برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها کاهشی نبوده، بلکه افزایش یافته است.
وضعیتی قابل تأمل که نشان می‌دهد، تنها راه افزایش تولید برای صنایع فولادی و دیگر صنایع بزرگ افزایش میزان تحویل انرژی بویژه انرژی برق آن هم با هزینه‌های سنگین تولید نیست و صنایع فولادی ایران نیز می‌توانند با حرکت در مسیر تولید فولاد سبز، فناوری‌های نسل چهارم صنعت و صرفه‌جویی انرژی ضمن کاهش میزان مصرف انرژی، میزان تولید خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهند.