در حافظه موقت ذخیره شد...
معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور:
طرح کاشت یک میلیارد درخت ابتکار دولت سیزدهم است
درختکاری رویکردی مهم برای حفظ محیط زیست است که در کشورهای مختلف جهان دنبال می‌شود. طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران نیز از رویکردهای مهمی است که به منظور احیای جنگل‌ها، زراعت چوب، کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای، تولید اکسیژن، حفاظت از منابع آب و خاک، جذب دی اکسیدکربن و گرد وغبار دنبال می‌شود. هدف از اجرای این طرح این است که هر سال با کاشتن ۲۵۰ میلیون نهال، در چهارسال یک میلیارد درخت در ایران کاشته شود. ظرفیت ایران بیشتر از کاشت سالی ۲۵۰ میلیون درخت است. در ابتدای دهه 70 در سازمان منابع طبیعی کاشت ۲۵۰ میلیون درخت هدفگذاری شد و ۲۰۰ میلیون درخت تولید شد. اما در دهه ۹۰ این سهل‌انگاری در کاشت درخت از طرف دولت صورت گرفت. ایران در قیاس با میانگین جهانی دارای یک سوم فضای سبز است و فقط برای هر نفر ۱۷۰۰ متر در هرهکتار فضای سبز وجود دارد درحالی‌که در دنیا ۵۱۰۰ متر فضا وجود دارد. اگر بخواهیم به میانگین جهانی برسیم باید ۲۰ میلیارد درخت بکاریم و طرح کاشت یک میلیارد درخت هم یکی از اهداف اصلی خود را توسعه فضای سبز برای شهروندان درنظر دارد. براساس آخرین آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، ایران در رتبه ششم کشورهای تولیدکننده کربن قرار دارد. طرح کاشت یک میلیارد درخت شاید بتواند تا حد قابل توجهی در کاهش کربن نقش داشته باشد. از سوی دیگر توسعه جنگل کاری می‌تواند نقش مهمی در کاهش معضل وجود ریزگردها در استان‌های جنوبی و غربی کشور ایفا کند. برای بررسی بیشتر پیرامون اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت گفت وگویی با تقی شعبانیان معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور داشته‌ایم که در ادامه مشروح آن آمده است.
این طرح ۴ ساله است که از سال ۱۴۰۳ ، وارد دومین سال اجرای این طرح شده‌ایم. شروع واقعی این طرح از سال ۱۴۰۲ بود و از شهریور سال ۱۴۰۱ مقدمات این طرح آغاز شد و رئیس‌جمهور شهید دستور اجرای آن را ابلاغ کرد. دراسفند سال ۱۴۰۱ نیز با تأکید رهبری مبنی بر لزوم کاشت درخت ادامه پیدا کرد.
براساس برنامه کلی این طرح، در ۴ سال یک میلیارد نهال تولید، کاشت و مستقر می شود. به طورکلی از نظر اجرا این طرح به ۴ بخش تقسیم شده است: اول احیا و غنی‌سازی جنگل‌ها، چراکه جنگل‌ها در سال‌ها به تدریج تخریب شده یا از آنها بهره‌برداری می‌شود، بنابراین نیاز به بازسازی دارند. درطرح کاشت یک میلیارد درخت ۳۰ درصد به این بخش اختصاص پیدا می‌کند.
دوم زراعت چوب که نیاز ضروری کشوراست. در سال ۱۳۹۶ براساس بند ۳ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه توقف بهره‌برداری چوب از جنگل‌های هیرکانی به تصویب رسید و اکنون بهره برداری از جنگل‌های هیرکانی انجام نمی شود. در نتیجه زراعت چوب یکی از اهداف این طرح محسوب می شود تا به این واسطه بهره‌برداری از جنگل‌های کشور کمتر شود. سوم کنترل بیابان‌ها و کانون‌های ریزگرد و چهارم توسعه فضای سبز که نیاز مردم و شهروندان در کشور است و قوانین هم ما را ملزم به انجام این کار کرده است.
در سال اول اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت ۲۵۰ میلیون نهال تولید شد. سازمان منابع طبیعی۲۳۷ میلیون نهال استاندارد و ۶۲ میلیون نهال هم معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در سال اول تولید کردند. ۲۳۰ میلیون نهال هم با مشارکت سازمان های دولتی و نهادهای مردمی کاشته شدند.
در اولین سال اجرای این طرح در حدود ۳۰۰ میلیون نهال تولید شد. نهال‌های قابل کاشت کاشته شدند و بقیه نهال‌ها به دلیل نرسیدن به سایز مناسب برای کاشت هنوز امکان استقرار ندارند.
درحال حاضر در دومین سال اجرای این طرح با همان شیوه سابق کار ادامه دارد و ۲۵۰ میلیون نهال هم به تولید می رسد.
این طرح در سال اول اجرا چه دستاوردهایی داشته است؟
طرح کاشت یک میلیارد درخت در سال اول احیای جنگل‌ها را در پی داشت و علاوه بر آن از نظر ساختاری نهالستان‌های مناسبی هم ایجاد شد. اکنون ۱۲۶ نهالستان جنگلی در کشور داریم که در کمتر کشوری این تعداد وجود دارد. تا پیش از این نهالستان‌ها در کشور در حال نابودی بوده و نهادهای مختلف به دنبال تغییر کاربری آنها بودند اما حالا احیا شدند و ضروری است که باید حفظ شوند.
از دیگر دستاوردهای این طرح پاسخگویی به بخشی از نیاز چوب کشور بود. ۲۱ درصد از نیاز کشور به چوب در بخش زراعت و مابقی از درختان باغی یا واردات تأمین می شود. اگر بخشی از نیاز چوبی کشور از طریق زراعت چوب تأمین نشود، جنگل‌ها و منابع طبیعی با مشکل مواجه شده و قاچاق چوب هم افزایش پیدا می کند. با اجرای این طرح ۵۰ تا ۶۰ درصد از نیاز چوبی کشور تأمین می شود.
علاوه بر موارد مذکور با حفظ عرصه های طبیعی و جنگل‌ها به پایداری این عرصه‌ها نیز کمک می‌شود. البته اولویت اول ما حفظ جنگل‌های فعلی است. ما در سال اول اجرای طرح موفق بوده‌ایم و امیدواریم این روند هم ادامه داشته باشد.
درباره اهمیت اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت توضیح دهید.
ضرورت کاشت یک میلیارد درخت برای کارشناسان این حوزه واضح است. بسیاری از تحقیقات نشان می دهند بهترین راهکار برای جلوگیری از تغییر اقلیم و مشکلات زیست محیطی، کاشت درخت است. وضعیت منابع طبیعی در جهان مناسب نیست. طبق گزارش فائو سالانه ۴ تا ۵ میلیون هکتار از جنگل‌ها در دنیا نابود می شوند. اگرچه در ۵ یا ۶ سال اخیر این روند کندتر شده است اما باز هم عدد بزرگی است. کاشت یک میلیارد درخت برای کشور ما کافی نیست زیرا علاوه بر وجود جنگل‌هایی که در کشورقرار دارند، ۵ تا ۶ میلیارد درخت نیز باید تولید شوند.
آیا آسیب شناسی برای جلوگیری از بروز شکست و عدم موفقیت در اجرای این طرح انجام گرفته است؟
برای این کار پشتوانه مطالعات خوبی انجام شده و نظرات اساتید باتجربه‌ای این طرح را تقویت می کنند. برای اجرای موفق‌تر این طرح آسیب شناسی انجام شده است و نقاط قوت و ضعف آنها بررسی شده و به‌عنوان تجربه در این طرح از آنها استفاده شده است تا شاهد موفقیت کامل در اجرای این پروژه باشیم. در این طرح گونه‌هایی که نیاز آبی کمتری دارند مورد استفاده قرار گرفتند و از گونه‌هایی که بتوانند نیاز منطقه را جوابگو باشند و در بعضی از مناطق اقدام به جذب ریزگردها کنند، استفاده شده است. این طرح دارای پشتوانه ملی مناسبی است به طوری‌که در هر نقطه‌ای که طرح کاشت یک میلیارد درخت اجرایی شد، طراحی فنی برای آن انجام گرفت تا تعیین گردد چه گونه گیاهی و با چه روشی کاشت شود و چه نهادی متولی نگهداری طرح در آن منطقه باشد.
این موضوعات در هر استان در سامانه ثبت شده و به طور دائم رصد می شود. اگرچه کار در عرصه مانند کار در آزمایشگاه یا کاغذ نیست بلکه در بعضی از مواقع اتفاقات غیرقابل پیش بینی رخ می دهد. ما از ناظران مردمی هم برای همیاری در اجرای این طرح استفاده می کنیم و برای هر کدام از تشکل‌های مردمی در استان‌ها ابلاغیه هم صادر کرده‌ایم تا به عنوان ناظر اجرای طرح معرفی شوند.
توسعه سرانه جنگل در کشور ما در چه شرایطی قرار دارد؟
در حال حاضر میانگین سرانه جنگل در کشور ۱۷۰۰ مترمربع است درحالی‌که این میزان در دنیا ۶ هزارمترمربع و در آسیا ۷ هزارمترمربع است. طبق قانون دولت از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ مکلف شد تا سرانه جنگل را از ۱۷۰۰ متر به ۲۵۰۰ متر برساند اما در آن ۱۰ سال هیچ اتفاقی رخ نداد، بنابراین طرح یک میلیارد درخت دراین راستا گام‌هایی را برداشته است.
ایران دارای ۱۴ میلیون هکتار جنگل است و در زمره کشورهای دارای سطوح جنگلی کم قرار دارد. عرصه های منابع طبیعی جزو بوم سازگان شکننده هستند زیرا به دلیل شرایط اقلیمی کشور و کاهش ریزگردها، عواقب تغییر اقلیم‌ها اهمیت پیدا می کنند.
ایران در تولید کربن در چه جایگاهی در جهان قرار دارد؟
ما در کشور دارای صنایعی با تولید کربن بالا هستیم بنابراین ترسیب کربن باید به عنوان اولویت درنظر گرفته شود. ایران در تولید کربن در رتبه ششم در جهان قرار دارد و برای ترسیب کربن هم باید به این رتبه برسیم.
روند تولید نهال در کشور روندی نزولی داشته یا روندی صعودی؟
در زمان اجرای برنامه اول توسعه در نهالستان‌های جنگلی ۷۲۰ میلیون نهال تولید و کاشته شد. در برنامه دوم توسعه به ۵۶۰ میلیون نهال، برنامه سوم ۳۶۰ میلیون، برنامه چهارم ۲۵۰ میلیون، برنامه پنجم ۱۶۰ میلیون و برنامه ششم ۱۵۰ میلیون درخت رسید که نشان دهنده سیر نزولی است.
تأمین منابع برای این طرح از ابتدا چه میزان بوده است؟
این طرح یک طرح مردمی است. تولید و استقرار هر نهال ۱۰۰ هزارتومان هزینه دربردارد که با احتساب یک میلیارد درخت، ۱۰۰ همت بودجه نیازمند است. در برآورد اولیه ۱۸ همت برای این طرح درنظر گرفته شد که مقداری از آن تأمین شد.
در سال اول اجرای طرح ۲۳۷ میلیارد تومان تصویب گردید اما برای اجرای طرح فقط ۴۶ میلیارد تومان تأمین شد که این موضوع نیازمند توجه بیشتری است. در واقع ما در سال اول اجرا از طریق مسئولیت‌های اجتماعی کار را پیش بردیم. بخشی از هزینه جنگل کاری را شرکت‌ها و صنایع برعهده گرفتند که این نوع کارکردن هم آسان نیست.