پیش به سوی مالیات‌ستانی هوشمند
داوود داداشی
کارشناس اقتصادی
الکترونیکی شدن بسیاری از فرایندهای مالیات‌ستانی در کشور ضمن ایجاد سهولت در امر پرداخت مالیات، کاهش هزینه‌های مالیات‌ستانی هم برای سازمان امور مالیاتی کشور و هم برای مؤدیان را در پی داشته است. این روند همچنین افزایش شفافیت، کاهش دخالت انسانی و در نتیجه توسعه عدالت مالیاتی را نیز رقم زده است که این امر به ارتقای سلامت در تمامی فرایندهای مالیات‌ستانی و در نتیجه اعتمادسازی بیشتر بین مؤدیان و نظام مالیاتی می‌انجامد. در کنار همه این دستاوردها، اما شاید مهم‌ترین دستاورد برای مؤدیان، کاهش هزینه رفت‌وآمد به ادارات مالیاتی و صرفه‌جویی در وقت و زمان ایشان است. یکی از فرایندهای مالیات‌ستانی در کشور که چند سالی از الکترونیکی شدن آن می‌گذرد، سامانه صدور گواهی 187 قانون مالیات‌های مستقیم است که در زمان انجام معاملات املاک مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و اجرای آن نتایج قابل توجهی همچون کاهش زمان پرداخت مالیات و افزایش دقت و شفافیت را به همراه داشته است.
سامانه صدور گواهی ماده (187) به حوزه انجام معاملات املاک و پرداخت مالیات بر نقل و انتقال املاک مربوط است. طبق ماده (187) قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان دفاتر اسناد رسمی مکلف‌اند قبل از ثبت، اقاله یا فسخ سند معامله، مراتب را به اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک یا محل سکونت مؤدی اعلام کنند. در این حالت با بهره‌گیری از خدمات سامانه مذکور، مالیات نقل و انتقال ملک موردنظر محاسبه شده و بلافاصله پس از پرداخت توسط مؤدی، گواهی مفاصا حساب مالیاتی بدون نیاز به مراجعه حضوری به ادارات امور مالیاتی و با صرف کمترین زمان صادر می‌شود و مؤدی قادر است پس از دریافت آن نسبت به انجام معامله ملک موردنظر در دفاتر اسناد رسمی اقدام کند.
پیش از استقرار سامانه مذکور، گواهی انجام معامله حداکثر ظرف 10 روز از تاریخ اعلام دفترخانه، پس از وصول بدهی‌های مالیاتی مربوط به مورد معامله از مؤدی صادر می‌گشت اما اکنون پس از استقرار سامانه مورد اشاره، امکان صدور گواهی الکترونیکی به‌صورت برخط و آنی در دفاتر اسناد رسمی برای نقل و انتقال قطعی و قطعی رهنی املاک مسکونی دارای پایان کار با کاربری مسکونی و سایر کاربری‌های غیرتجاری فراهم شده است.
طبق آخرین آمار اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور از ابتدای سال 1403 تا خرداد همین سال در مجموع حدود 330 هزار درخواست گواهی ماده (187) قانون مالیات‌های مستقیم ارائه شده است. کل گواهی‌های صادر شده بیش از 271 هزار مورد بوده است که از این میزان نزدیک به یکصد هزار گواهی در ادارات امور مالیاتی و حدود 171 هزار گواهی نیز در دفاتر اسناد رسمی صادر شده‌اند. در سال 1402 نیز تعداد درخواست گواهی مذکور حدود دو میلیون و 128 هزار مورد برآورد شده است. کل گواهی‌های صادر شده در این سال حدود یک میلیون و 794 هزار مورد بوده که از این میزان حدود 659 هزار گواهی در ادارات امور مالیاتی و حدود یک میلیون و 135 هزار گواهی نیز در دفاتر اسناد رسمی صادر شده‌اند. براساس آمار فوق، استان اصفهان با حدود 164 هزار مورد، بیشترین میزان درخواست و اداره امور مالیاتی مؤدیان متوسط، مستقر در پایتخت با تعداد 4 مورد، کمترین میزان درخواست را برای صدور این گواهی داشته‌اند.
در پایان باید خاطرنشان کرد در راستای تکریم مؤدیان و سهولت در انجام امور مربوط به نقل و انتقال املاک، حدود 63 درصد گواهی‌های موضوع ماده (187) قانون مالیات‌های مستقیم به‌صورت برخط و بدون نیاز به مراجعه حضوری به ادارات مالیاتی و در دفاتر اسناد رسمی صادر شده‌اند که این امر صرفه‌جویی قابل توجه در وقت، هزینه و انرژی مؤدیان را به‌دنبال داشته و با تسریع و تسهیل انجام امور همراه بوده است. سازمان امور مالیاتی از جمله دستگاه‌های اجرایی کشور است که به‌دلیل فراگیری و نقش مؤثر آن در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم، الکترونیکی کردن و تسهیل فرایندهای آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.